۱۱۲اُمین نشست دگرخند با موضوع «روان‌شناسی شوخ‌طبعی» روز گذشته در حوزه هنری با حضور دکتر زهره قربانی و سعید بی‌نیاز و همراه با اهدای کتاب به همه شرکت‌کنندگان در این نشست برگزار شد.
به گزارش شیرین طنز، به نقل از خبرنگار پایگاه خبری حوزه هنری، سعید بی نیاز نویسنده کتاب «روان‌شناسی شوخ‌طبعی» ۱۱۲اُمین نشست دگرخند را با معرفی کتاب خود و چگونگی نگاشتن آن آغاز کرد و گفت: از زمان کودکی، انسان‌های شوخ طبع همیشه برایم جالب بوده‌اند، آن‌ها که در مصیبت‌بار‌ترین اوضاع هم نگاه شوخ طبعانه‌شان به اتفاق‌ها را کنار نمی‌گذارند، آن‌ها که با شوخی‌هایشان یخ سردترین جمع‌ها را می‌شکنند و آن‌ها که به قول «مارک تواین» فکر می‌کنند «زندگی مهم‌تر از آن است که جدی‌اش بگیریم»؛ اما همیشه وجه دیگر شوخ‌طبعی برایم آزاردهنده بوده است؛ آنجا که انسان دیگری به بهای خندیدن ما تحقیر می‌شود یا ما به بهای خندیدن دیگران خودمان را تحقیر می‌کنیم.
وی در ادامه گفت: سال‌ها بعد از کودکی در جوانی و هم‌زمان با تحصیل در رشتۀ روان‌شناسی، دریافتم خُرده نظریه‌ای در روان‌شناسی شوخ‌طبعی وجود دارد که سبک‌های مختلف شوخ‌طبعی را از هم جدا می‌داند. در هر حال، این علاقه‌مندی دیرپای من به سبک‌های مختلف شوخ‌طبعی من را برانگیخت پایان‌نامۀ کارشناسی ارشدم را به این موضوع اختصاص دهم.
بی‌نیاز افزود: اکنون چند سال از دفاع پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد روان‌شناسی من با موضوع «رابطۀ سبک‌های شوخ‌طبعی با مولفه‌های بهزیستی روان‌شناختی» می‌گذرد. در این مدت، چند پژوهشگر ایرانی دیگر هم به خرده‌نظریۀ سبک‌های شوخ‌طبعی علاقه‌مند شده‌اند و نتایج پژوهش‌هایشان را در مجله‌های معتبر علمی پژوهشی کشور چاپ کرده‌اند.
وی ادامه داد: با موضوع روان‌شناسی شوخ‌طبعی هم دو کتاب، با همین نام از سوی دو روان‌شناس ایرانی در اصفهان و تهران منتشر شده است؛ با این حال جای خالی یک کتاب خوش‌خوان و در عین حال، علمی دربارۀ روان‌شناسی شوخ‌طبعی احساس می‌شد که تاکید اصلی‌اش بر خرده‌نظریۀ سبک‌های شوخ‌طبعی باشد، و پیشینۀ پژوهشی برای پژوهشگران علاقه‌مند به این حوزه را مدون کند.
بی‌نیاز با ذکر توصیه‌ای به مخاطبان کتاب خود گفت: قبل از مطالعه کتاب به همه حاضرین و آن‌هایی که قصد دارند کتاب را مطالعه کنند توصیه دارم به چند نکته نوجه داشته باشند. اول اینکه این کتاب به هیچ وجه مرجع کاملی برای دانستن جنبه‌های گوناگون روان‌شناسی نیست؛ شاید بهتر بود عنوان دیگری مثل «مقدمه‌ای بر روان‌شناسی شوخ‌طبعی» یا کتاب کوچک شوخ‌طبعی روی جلد می‌آمد. برای مخاطبان پیگیرتر، مناسب‌ترین مرجع این حوزه کتاب مفصل «راد. ا. مارتین» نظریه پرداز سبک‌های شوخ‌طبعی و سردبیر مجلۀ پژوهش‌های شوخ‌طبعی با عنوان عنوان psychology of humor است؛ کتابی که امید می‌رود به‌زودی به زبان فارسی هم ترجمه و منتشر شود.
وی افزود: دوم اینکه، بر خلاف کتاب‌های قبلی روان‌شناسی شوخ‌طبعی، در این کتاب عمداً فصلی با عنوان شوخ طبعی در ادبیات فارسی نیامده است. به عقیدۀ من، اشراف به جنبه‌های روان‌شناختی شوخ‌طبعی در فرهنگ عامۀ فارسی احتیاج به پژوهش‌های منظم بین‌رشته‌ای دارد. به نظر میرسد تکرار مکررات در ذکر تفاوت هزل، هجو و طنز در ادبیات رسمی و کلاسیک ما، به هیچ عنوان، جای پژوهش‌های به‌روز و علمی را نخواهد گرفت. سوم اینکه برای استفادۀ پژوهشگران، در این کتاب آزمون سبک‌های شوخ‌طبعی، آمده است؛ آزمونی که حداقل سه پژوهش علمی پایایی و روایی آن را در آزمودنی‌های ایرانی سنجیده‌اند.
بی‌نیاز در ادامه گفت: این کتاب دوازدهمین اثر چاپ شده من است. اما اولین کتابی است که نوشته‌ام.
دکتر قربانی نیز در این برنامه ضمن بیان تاریخچۀ «روان‌شناسی مثبت‌گرا» به رابطه روان‌شناسی شوخ‌طبعی با روان‌شناسی مثبت‌گرا پرداخت و گفت: روان‌شناسی مثبت، پدیده‌های روان‌شناختی را در سطح‌های مختلف مد نظر قرار می‌دهند و از مطالعهٔ تجربیات انتزاعی مثبت، مانند شادی، سعادت و خوش‌بینی گرفته تا مطالعهٔ ویژگی‌های شخصیتی مثبت، مانند شجاعت و حکمت و مطالعهٔ نهادهای مثبت مانند ساختارهای اجتماعی که می‌توانند مدنیت و شهروندی مسئولانه را پرورش دهند.
قربانی افزود: برخلاف هیجان‌های منفی که باور مردم دربارهٔ عملکردهای مختلف را محدود می‌کند، مانند جنگ یا گریز، هیجان‌های مثبت ذهنیت مردم را بیشتر باز نگه می‌دارند و آن‌ها را تشویق می‌کنند تا از اندیشه یا عمل، مرزهای جدیدی را به وجود بیاورند.
وی ادامه داد: یکی از پیام‌های عالی ذهن‌های وسعت یافته بالا بردن توانایی‌های انسان است. هنگاهی که انسان‌ها اعمال و قواعد جدیدی را کشف می‌کنند و آن‌ها را یاد می‌گیرند، برای خود، توانایی‌های فیزیکی، عقلی، اجتماعی و روان‌شناختی فراهم می‌آورند. این واقعیت جدید «نظریهٔ توسعه و ساخت هیجان‌های مثبت» نامیده می‌شود. مطالعات تجربی این نظریه را تأیید می‌کند و نشان می‌دهند که هیجان‌های مثبت، با تأثیر بر روی تفکر وسعت یافته، رشد ویژگی‌های شخصیتی مثبت مانند، مقاومت و انعطاف‌پذیری، و خوش‌بینی را موجب می‌شوند. روان‌شناسی مثبت این پیام را می‌دهد که هیجان‌های مثبت ارزش پرورش یافتن را دارند اما نه تنها به صورت یک هدف نهایی، بلکه به صورت روشی برای رسیدن به رشد و شکوفایی روان شناختی.
وی در ادامه گفت: فهم شوخ‌طبعی در طول دوره رشد انسان تغییراتی دارد. یعنی نگاه آدمی به شوخ‌طبعی در سنین مختلف متفاوت است. اینکه یک کودک از همان ابتدای تولد شوخ‌طبع است یا خیر، باید مورد بررسی قرار گیرد. یا اینکه مرور زمان و روند اتفاقات زندگی فردی، وی را به شخصی شوخ‌طبع بدل می‌کند.
قربانی در ادامه به بررسی کتاب «روان‌شناسی شوخ طبعی» سعید بی‌نیاز پرداخت و گفت: کتاب پیش‌رو دارای مزیت‌های مناسبی برای عموم جامعه به ویژه علاقه‌مندان به کتاب و ادبیات است. یکی از این مزیت‌ها خلاصه و موجز بودن کتاب در ارائه مطالب است. تک تک جملات کتاب بار علمی دارد و برای کسانی که با روان‌شناسی آشنایی ندارند بسیار مورد استفاده است. در دو فصل این کتاب مقیاسی برای خودسنجی آورده شده است که هرکسی می‌تواند به روان‌شناسی خود بپردازد و برای بهبود لازم روش‌های گفته شده در این کتاب را به کار گیرد.
وی ادامه داد: مطالعه این کتاب موجب خودآگاهی مخاطب از وضعیت شوخ طبعی خود می‌شود. همچنین کتاب قطع مناسبی برای همراه بودن در هر شرایط و مکانی را دارد. این کتاب به ما یاد می‌دهد چگونه در مواجهه با بحران شوخ‌طبع باشیم و با آن وضعیت را کنترل کینم.
قربانی با اشاره به کمبودهایی در این کتاب گفت: بررسی رابطه شوخ‌طبعی با دوران رشد در این کتاب خالی است. آیا کودک از همان لحظه تولد شوخ‌طبع است یا در طول دوران زندگی این شوخ طبعی شکل می‌گیرد. پیشنهاد می‌شود آقای بی‌نیاز در ویرایش جدید کتاب این مطالب را منظور دارند.
بی‌نیاز در پایان برنامه ضمن پاسخ‌گویی به پرسش‌های حاضرین در ۱۱۲اُمین نشست دگرخند گفت: این کتاب نظریه‌های شوخ‌طبعی را به صورت خلاصه در اختیار مخاطب قرار می‌دهد. همچنین سبک‌های شوخ‌طبعی را در بر می‌گیرد. کتاب «روان‌شناسی شوخ طبعی» برای برگزاری کارگاه آموزشی شوخ‌طبعی نیز مورد استفاده است.
وی با اشاره به ایرادی از کتاب خود گفت: همه مطالبی که گفتم جزئی از مزیت‌های کتاب است. اما باید حوزه‌های مختلف روان‌شناسی را هم در بر بگیرد. چرا که نظریه‌ها و سبک‌های روان‌شناسی شوخ‌طبعی به تنهایی کافی نیست.
گفتنی است اجرای این برنامه بر عهده مهدی فرج‌الهی بود.
