نشست طنز دگرخند با بررسی كتاب«ایمان بدون نون» با حضور مجتبی احمدی نویسنده و شاعر كتاب عصر سه شنبه در سالن امیرحسین فردی حوزه هنری برگزار شد.
به گزارش شیرین طنز، به نقل از پایگاه خبری حوزه هنری، مجتبی احمدی در ابتدای این جلسه گفت: مجموعه‌شعر «ایمان بدون نون» حاصل چند سال فعالیت من در حوزه طنز، بین سال‌های 85 تا 94 است كه بخشی از شعرهای آن، محصول فعالیت‌های مطبوعاتی و ستون‌های طنز من است.
وی اظهار داشت: من ذات طنز را انتقاد می‌دانم و كوشیده‌ام این محور را در شعرهای طنزم مورد توجه قرار دهم.
شاعر مجموعه‌شعر طنز «ایمان بدون نون» در پاسخ به پرسشی درباره عنوان كتابش گفت: «ایمان بدون نون» عنوان یك ستون طنز بود كه چند سال پیش در یكی از نشریات محلی كرمان می‌نوشتم كه بعدها عنوان وبلاگ طنزم شد و در نهایت، همین را برای كتابم انتخاب كردم.
احمدی هم‌چنین درباره ناشر كتابش گفت: ناشر این كتاب، «نشر نون»، یك ناشر كرمانی مقیم تهران است كه اگرچه حدود سه سال از شروع فعالیتش می‌گذرد اما آثار بسیاری از شاعران و نویسندگان منتشر كرده و برای نشر آثار مولفان كرمانی هم اهتمام ویژه‌ای داشته است.
در ادامه نشست «دگرخند»، حسام‌الدین مقامی‌كیا گفت: كرمانی‌ها و برخی دیگر از قومیت‌ها، ذاتاً افرادی هستند كه روحیۀ طنزپردازی و شوخ‌طبعی دارند، پس وقتی طنزی از یك طنزنویس كرمانی می‌خوانیم توقع نیش و كنایه بیش‌تری داریم.
وی ادامه داد: در طنز منظوم، قالب‌های مختلفی برای ارائه مفاهیم طنز وجود دارد كه در انواع آن‌ها یك موضوع كلی یا تم واحدی مثل تنهایی یا تورم وجود دارد، اما در این كتاب گاهی با شعرهایی مواجه می‌شویم كه نمی‌توانیم بین تعدادی از ابیات آن‌ها موضوع واحدی را ببینیم و ربط‌شان را دریابیم.
این طنزپرداز افزود: گاهی آثاری را مشاهده می‌كنیم كه اگر برخی از ابیات آن حذف شود چیزی از بین نمی‌رود و من احساس كردم برخی از ابیات صرفاً به‌واسطه قافیه سروده شده است.
در ادامه، احمدی خاطرنشان كرد: در شعر كلاسیك و در قالبی مثل غزل كه وزن و قافیه و ردیف، تعیین و به شاعر تحمیل می‌شود، این‌كه بخواهیم تحت استبداد قالب شعر، شاعرانگی اثر را حفظ كنیم بسیار مشكل است.
وی ادامه داد: من اتفاقاً به استفاده از همه قوافی ممكن در شعر، علاقه‌ای ندارم و به همین دلیل است كه غزل‌های این كتاب، غالباً آثاری كوتاه هستند.
در ادامه، سعید رحیمی، دیگر سخنران جلسه نیز با صحبت درباره فرم در شعر، گفت: بحث فرم در شعر، عرصه انتخاب‌هاست؛ در غزل معاصر می‌بینیم كه خیلی از شعرها به برخی از ویژگی‌های غزل سبك هندی نزدیك است و هر بیت به عنوان واحد غزل، حامل معنایی است.
در مجموعه‌شعر «ایمان بدون نون» در كنار غزل، چارپاره و قصیده و مثنوی هم می‌بینیم و در این شعرها، نمی‌توانیم اثری پیدا كنیم كه شاكله كلی نداشته باشد.
رحیمی افزود: البته من بیت‌هایی می‌دیدم كه اگر حذف می‌شدند تغییری در اثر ایجاد نمی‌شد و این به فرم برمی‌گردد كه در واقع، گاهی پیوندی ناگسستنی بین برخی از ابیات وجود ندارد.
وی ادامه داد: اگرچه در شعر بسیاری از شاعران گذشته هم امكان حذف بیت‌ها وجود دارد اما در پشت بسیاری از غزل‌ها چیزی می‌بینیم كه بیت‌ها را به یك‌دیگر پیوند می‌دهد.
رحیمی هم‌چنین عنوان كرد: نكته دیگر این است كه ما در این كتاب، گاهی با یك طنز ملایم مواجه می‌شویم كه ممكن است نتواند خواننده را درگیر كند.
وی هم‌چنین به برخی از طنزآوری‌هایی كه فقط یك‌بار و یك شاعر می‌تواند چنین كاری بكند و اگر انجام داد به نام او ثبت می‌شود اشاره كرد و گفت: در مجموعه‌شعر «ایمان بدون نون» چند جا با چنین مواردی برخورد می‌كنیم، از جمله در اولین شعر مجموعه كه نقیضه‌ای بر شعر سنگ مزار پروین اعتصامی است كه احمدی سروده: «این كه خاك سیهش بالین نیست/ اختر چرخ ادب، پروین نیست» و بالای آن هم نوشته: «این شعر را برای سنگ مزارم نسروده‌ام»، یا در شعری دیگر كه سروده: «حسنك داشت همین شنبه به مكتب می‌رفت/ شنبه‌ای بین دو تعطیل درآمد از كار» كه نكته طنزآمیز آن‌ها قابل تكرار در شعر شاعر دیگری نیست.
در ادامه نشست «دگرخند»، دكتر اسماعیل امینی، استاد دانشگاه و منتقد با بیان چند نكته درباره طنز، گفت: خیلی‌ها وقتی می‌گویند اثری خوب است، معمولاً از منظر خودشان می‌گویند و كاری به شعر ندارند؛ اما از منظر نقد ادبی، این‌كه كاربرد یك شعر چیست، چندان اهمیتی ندارد؛ یعنی به عبارتی هیچ تفاوتی ندارد كه موضوع شعر، عالی‌ترین اندیشه فلسفی باشد یا یك موضوع معمولی.
وی ادامه داد: غالب مخاطبان عام كه شعر ما را می‌خوانند به این دلیل است كه می‌خواهند موضوع مد نظر خود را پیش ببرند، حرف خود را بیان كنند و برای نظام اندیشه خود طرفداری پیدا كنند، پس خودِ شعر برای آن‌ها موضوعیت ندارد.
این منتقد افزود: نه این‌كه مخاطب، اصلاً ملاك نیست، اما در نقد ادبی ملاك نیست؛ این‌كه كتابی 10هزار نسخه بفروشد یا هزار نسخه، ملاك نیست؛ یا این‌كه صفحه فلان شاعر چند هزار دنبال‌كننده و بیننده دارد یا ندارد، لایك زیاد می‌خورد یا نمی‌خورد، این‌ها در نقد ادبی ملاك نیست.
امینی تصریح كرد: گاهی برخی می‌خواهند با طنزنویسی بر سر زبان‌ها بیفتند پس وارد دعواهایی می‌شوند كه امروز عمومیت دارد و در یك طرف دعوا قرار می‌گیرند، اما طنزپرداز با كسی دعوا ندارد بلكه موضوعی را دست‌مایه طنز قرار می‌دهد تا به «انسان» بپردازد.
این مدرس دانشگاه هم‌چنین یادآور شد: حرف غلطی كه این سال‌ها خیلی هم مرسوم و باب شده، و متاسفانه امروز هم دوستان ما مطرح كردند، این است كه گفته می‌شود اگر از فلان شعر، بیتی را حذف كنیم اتفاقی نمی‌افتد، در حالی كه طرح این موضوع از اساس اشتباه است.
وی افزود: داعیه‌های این‌چنینی روی هواست و مبنایی ندارد و غیرعلمی است؛ هیچ شعری در عالم نیست كه نتوان سطری از آن را جابه‌جا كرد، حتی شعر روایی كه امروز مرسوم شده، هم قابلیت حذف و جابه‌جایی دارد.
امینی ادامه داد: این دو گونه شعری از قدیم هم بوده؛ برخی از شعرها بوده‌اند كه از آغاز تا انجام، خط روایی داشته‌اند و برخی نه، كه هر دو هم شعرند و هیچ‌كدام هم بر دیگری ترجیح ندارد؛ اتفاقاً شاهكارهای شعر فارسی را هم كه نگاه كنیم، می‌بینیم شعرهایی هستند كه بند به بند و سطر به سطر، حرفی زده‌اند.
این طنزپرداز گفت: نكته مهم دیگر هم این است كه ما اصلاً در طنز، حكایت نمی‌گوییم؛ در طنزهای خیلی برجسته مثل چرندوپرند دهخدا هم، اگر از اول تا آخر بخوانیم نمی‌توانیم بگوییم موضوعش چه بود؛ چون ممكن است به صدتا موضوع اشاره كرده باشد.
وی افزود: طنزپرداز ممكن است از یك بهانه خیلی ساده شروع كند و بعد به همه عالم و آدم سر بزند؛ این به حاشیه رفتن و به این‌طرف و آن‌طرف رفتن، تكنیك طنز است.
این منتقد در بخش دیگری از سخنانش با طرح این پرسش كه آیا هرچه تندتر و آشوب‌انگیزتر گفتیم، طنزتر گفته‌ایم؟ افزود: لزوماً چنین نیست، اگرچه انتقاد جزو ذات طنز است اما انتقادی كه براساس یك نظام فكری باشد، نه برای تفریح یا برای خنك شدن دل؛ البته غالباً مردم دنبال چیزی هستند كه بخوانند و دل‌شان خنك شود، اما طنزپرداز اگر این كار را بكند كار غلطی است.
امینی با انتقاد از شاعرانی كه با بیانی صریح و عریان طنز می‌نویسند، تصریح كرد: به صراحت هم می‌شود گفت مثلاً فلانی دزد است، یا خائن است، ولی این چه ثمری دارد و اصلاً كار هنری‌اش كجاست؟
وی تاكید كرد: اتفاقاً طنزنویس كسی است كه با ملاحظه می‌نویسد و این لزوماً به معنای اخلاقی بودن شعر نیست، بلكه وجه هنری اثر مهم است كه از بین نرود؛ چون طنزپردازی كه فحش دادن و اهانت نیست، بلكه شیوه، زبان، رندی، تشبیهات و استعارات خود را می‌طلبد.
این منتقد و پژوهشگر با اشاره به مجموعه‌شعر طنز «ایمان بدون نون»، خطاب به مجتبی احمدی گفت: شما در شعرهای این كتاب، ظریف و دقیق كار كرده‌اید، البته باید تنوع وزنی را بیش‌تر در نظر بگیرید.
امینی با خواندن بخشی از یك شعر طنز احمدی كه آن را جزو نمونه‌های خیلی‌خوب این مجموعه برشمرد گفت: شاعر سروده: «تموم قفلا از كلید نوشتن/ كلیشه‌ها حرف جدید نوشتن/ سیاسیا شعر سپید نوشتن» كه به نظر من، این‌جور رندی‌هاست كه طنز را می‌آفریند، حالا فارغ از این‌كه اصلاً به چه موضوعی اشاره می‌كند.
وی ادامه داد: این، استفاده از ظرفیت زبان است و خیلی هم خوب است؛ بهره‌گیری از تناسب‌های شعری كه در این كتاب، كم هم نیست و همین‌هاست كه راه را باز می‌كند.
امینی در پایان گفت: علت این‌كه آدم‌های معمولی خیلی توجهی به این‌ها نمی‌كند این است كه زبان برایشان اهمیتی ندارد و آدم‌هایی كه نسبت به هنر و شعر و طنز، عوام محسوب می‌شوند، نمی‌آیند كه حرف طنزپرداز را بشنوند، بلكه می‌خواهند حرف خودشان را از زبان طنزپرداز بشنوند؛ یعنی حرف تازه را نمی‌شنوند و در مقابلش مقاومت می‌كنند.
مجموعه‌شعر طنز «ایمان بدون نون» اثر مجتبی احمدی، امسال از سوی «نشر نون» منتشر و در كتاب‌فروشی‌های كشور عرضه شده است.
