هفتاد و ششمین نشست «دگر خند» با حضور رحمت امینی درباره «كمدی در نمایشنامه» برگزار شد.
به گزارش شیرین طنز، به نقل از پایگاه خبری حوزه هنری، دوشنبه 28 مهرماه هفتاد و ششمین نشست «دگر خند» با موضوع بررسی كمدی در نمایشنامه با حضور رحمت امینی مدیر مركز هنرهای نمایشی حوزه هنری، دبیر هنری بیست و سومین جشنواره تئاتر سوره ماه و نمایشنامه نویس به همراه رضا گیلانپور در تالار اوستا مجموعه حوزه هنری با حضور جمعی از هنرمندان تئاتر، طنزپردازان برگزار شد.
در ابتدای این نشست رحمت امینی گفت: سخن گفتن در میان طنزپردازان دشوار است، خوشبختانه من در جریان تئاتر یك نمایشنامه نویس هستم و چند اثر طنز نمایشی نیز در كارنامه خود دارم و خود را جزو خانواده طنازان می دانم.
وی ادامه دامه داد: در مورد كمدی و طنز، فارغ از این كه شما با تاریخ نمایش آشنا هستید، به تاریخچه نمایش كمدی و نمایش های شادی آور خواهم پرداخت. حاصل مطالعات در مورد تئاتر به یونان و شخص ارسطو بر می گردد. او انسانی عینی گرا بود كه علم را دسته بندی می كرد. زمانی كه چند تراژدی نویس نمایش های خود را اجرا كردند، ارسطو آن ها را دسته بندی كرد و نام آن را (بوطیقا) گذاشت. بخشی از این كتاب مختص كمدی است. زمانی كه پس از سه نمایش تراژدی اندوهی شدید بر مردم حادث می شد، با اجرای یك (ساتیر) كه نمایشی خنده آور بود، از این غم مردم كم می كردند.
امینی سپس سیر تحول شكل گیری طنز فاخر و پرمحتوا را توضیح داده و با ذكر مثال هایی متعدد و ارزنده به تشریح آیین ها و نمایش در گذر زمان به سمت طنز پرداخت.
وی آنگاه به سیر تاریخ نمایش تا روم باستان و پس ازآن ورود نمایش به كلیسا اشاره كرد و گفت: مانند عصر یونان كه تراژدی اندوه می آورد، كلیسا با آشتی كردنی تاریخی و مهم، نمایش را به كلیسا راه داد و در امتداد آن برای كم كردن اندوه حاضران، نمایش طنز نیز جان تازه ای گرفت.
این مدرس دانشگاه سپس با ذكر نام چند درام نویس و بخشی از آثار آن ها به تشریح وضعیت آن روزگاران و جایگاه نمایش طنز پرداخت. وی همچنین به توجه حاكمان و شاهان به هنر و تولید آثار هنری اشاره و مبحث خود را با مثال هایی كاربردی تكمیل كرد.
این نمایشنامه نویس باسابقه سپس به تاریخ نمایش طنز پرداخت و گفت: در ایران پایه گذار نمایش های كمدی دلقك ها بودند؛ آن ها سه سطح را برای رسیدن به دربار طی می كردند؛ ابتدا در كوچه نمایش های خود را اجرا می كردند، سپس به مجالس بزرگان و اشراف راه می یافتند و از آنجا به شاهزادگان معرفی می شدند كه درنهایت بهترین آن ها دلقك دربار می شد. دلقكی كه همواره بر لبه تیغ بود، گاهی قربانی می شد و گاه نیز با استفاده از یك ترفند جان خود را نجات می داد.
وی ادامه داد: پس از اجراهای تك نفره، دلقك ها در یك اجرای گروهی و با بهره گیری از لهجه های مختلف اقدام به تولید اثر می كردند. این شیوه تا زمان قاجاریه و تولد شیوه «بقال بازی» ادامه داشت و پس از تولد این شیوه جدید بود كه تیپ سازی های اولیه صورت گرفت.
امینی در پایان به تشریح نقش «سیاه» پرداخت و گفت: «سیاه» حامی ضعفا و رنج دیدگان بود و دست به مسخره كردن افراد می زد و مسائل پشت پرده را آشكار می كرد. این شخصیت از افرادی گرفته شده است كه به عنوان كارگر همراه پرتغالی ها وارد ایران شدند و از اشتباهات زبانی آن ها در تلفظ كلمات فارسی برای شكل دادن به زبان شخصیت سیاه بهره گرفته می شد.
در ادامه این نشست، رضا گیلانپور كه از فعالان و باسابقه های تئاتر كشور است درخصوص طنز و كمدی در نمایش گفت: بخش هایی از سخنان من را به طرز شیوایی آقای امینی بیان كردند. باید بدانیم كه كمدی و طنز اختلافاتی را در خود دارند.
گیلانپور در ادامه شخنان خود به تشریح انواع كمدی پرداخت و گفت: كمدی رفتار مانند نمایش های سیاه بازی كه از سوی شخصیت های نمایش رفتاری سر می زند كه باعث خنده می شود و به همین دلیل به آن كمدی رفتار می گویند. در كمدی شخصیت، كه می شود یك شخصیت را مسخره كرد، بازیچه قرار داد و هر آنچه كه بخواهی با او بكنی.
وی افزود: شرایط انسان و شرایطی كه انسان ها در لحظه خلق می كردند و باعث به وجود آمدن خنده و طنز می شده است را كمدی موقعیت می گویند. اما كمدی ایده كه توسط اروپایی ها شكل گرفته است، می تواند اتفاقات ذهنی و فكری را توسط كمدین نابود كند و باعث خنده گردد.
این فعال تئاتر درخصوص بارزه اصلی كمدی گفت: كمدی یك امر وارداتی است و ما تنها سیاه بازی را به عنوان یك نمایش طنز داشته ایم و كمدی از تئاتر غربی به ما رسیده است و چیزی كه ما اكنون مشاهده می كنیم همان كمدی وارداتی است كه بخش هایی از آن با سیاه بازی نیز تلفیق و تبدیل به یك امر نو در نمایش ها یا تئاتر های كمدی و طنز شده است.
در پایان این جلسه كتاب «فنون نگارش طنز در ادبیات نمایشی» كه توسط فرزین پور محبی نگاشته شده است به حاضران در تالار معرفی شد و این وعده داده شد كه در جلسات بعدی نشست «دگرخند» كار نقد و بررسی این اثر صورت پذیرد.
