چند خط از کتاب «‌یکی به نعل، یکی به میخ» نوشته نجمه زارع بنادکوکی

چند خط از کتاب «‌یکی به نعل، یکی به میخ» نوشته نجمه زارع بنادکوکی

…صابری به طنز نگاهی هنری و ادبی داشت و از شگردها و ترفندهای ادبی چون ایهام و کنایه به فراوانی استفاده می‏کرد. ظرافت بسیاری از طنزهایش را مردم عادی، به‏ خصوص جوانان، درک نمی‏کردند؛ چون باید حداقل آشنایی با ادبیات کهن می‏داشتند. صابری سبکی کنایی داشت و عدم صراحت را شرط طنزنویسی می‏دانست. می‏گوید: «آخر این کار قشنگ نیست که آدم در سرزمین حافظ طنز بنویسد بدون رمز و راز» (صابری ۱۳۷۲ الف: ۲۱۴).
او بر این باور بود که خواننده باید در فهم متن شریک باشد و خودش پیام طنزنویس را درک کند. به همین دلیل، هیچ‏گاه توضیح نمی‏دهد و نمی‏گوید که پیام اصلی طنز کجاست (همان). انتخاب این شیوه طنزنویسی به این مسئله بازمی‏گردد که صابری اساساً نمی‏خواهد سوژه طنزش را تخریب کند. می‏گوید:
من با همه دنیا رفیقم. با همه برادرم. تلخی و تندی را نمی‏توانم به خود بقبولانم. خود را برتر نمی‏بینم. بی‏ عیب نیستم که عیب‏ جویی از دیگران را بی‏ محابا از قلم جاری کنم. هدفم ساختن است نه تخریب و از هیچ‏کس نمی‏ پذیرم که بگوید فلان شخصیت را باید «کوبید» و هیچ استدلالی را در این زمینه قبول ندارم. حتی اگر اشتباه هم باشد، محور حرکت گل‏ آقا و طنز گل ‏آقایی همین است (صابری ۱۳۷۴: ۷۷).
و همین سبب می‏شد طنز گل‏ آقا محافظه‏ کارتر از طنزهای تند و آتشین سال‏های ۱۳۷۶ به نظر برسد. البته اتفاقات همان سال‏ها نشان می‏دهد که شیوه طنزنویسی صابری تا چه اندازه سبب تداوم حیات طنز سیاسی در جامعه ایران بعد از انقلاب اسلامی بوده است.
در‏ مجموع، می‏توان گفت که چند عامل درونی و بیرونی سبب ماندگاری طنز گل ‏آقایی شده است. عوامل درونی چون توجه به زبان، قالب و شگردهای طنز، و در یک کلام خلق طنز هنری و بیان مشکلات اصلی جامعه (اغلب مسائل اقتصادی و معیشتی) در طنز با نگرشی معتدل. عوامل بیرونی چون ظرف زمانی که طنزهای «دو کلمه حرف حساب» در آن چاپ شده، مخاطبان طنز «دو کلمه حرف حساب»، و تأثیر طنزها بر مخاطب.
در این کتاب، ما به عوامل بیرونی، که سبب ماندگاری طنز می‏شود، کاری نداریم و بیشتر بر عوامل درونی تأکید داریم. در بخش‏های بعدی، به این مسئله می‏پردازیم که صابری چگونه از زبان، شگرد‏های ادبی، و قالب استفاده می‏کند تا طنز‏هایش را ژرفا و اوج بخشد و آن را از زبان اخباری و پیام ساده و صرف پیراسته گرداند…

منبع : کانال تلگرام سوره مهر