محمدمهدی رسولی می‌گوید:نخستین مخاطب «مناجات الغافلین» خودم هستم. خیلی بحث و گفت‌وگو درباره این بود که برای این کتاب رده سنی منظور شود یا خیر؛ در نهایت هم این کار را نکردیم تا این محدودیت باعث نشود که مخاطب از طرف ما انتخاب شود.
نخستین مخاطب «مناجات الغافلین» خودم هستم
به گزارش شیرین طنز، محمدمهدی رسولی ، شاعر، نویسنده، فیلمنامه‌نویس، نمایشنامه‌نویس و تهیه‌کننده در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره ورود طنازانه به حوزه دین و مقدسات در کتاب «مناجات‌الغافلین» خود و به طور کلی نوشتن در این حوزه گفت: این اتفاق ناگهان برای من نیفتاده است.
با توجه به سابقه و تجاربی که در این کار داشته‌ام، به سراغ این فضا رفته‌ام و به نوعی «مناجات الغافلین» در تعقیب کارهای گذشته‌ام بود. بعد از کتاب «آمین» که تقریبا در همین موضوع است، و آثار دیگری در رسانه‌ای دیگر، فکر کردم باید فضا به سمتی برود که به نحوی در این بخش آسیب‌شناسی شود.
او ادامه داد: کار طنز در حوزه مقدسات مرز حساس و حساسیت برانگیزی دارد. مثلا همین که اسم «مناجات» بیاید، همه تصور می‌کنند که می‌خواهید در مقابل حضرت باری یک موضع مثلا سخیف بگیرید. در صورتی که واقعا می‌تواند اینطور نباشد و این شیوه و نگاه را می‌توان بسیار جدی دید و از یک موضع مرتفع در این باره صحبت کرد.
در عین حال کسی که وارد فضای طنز در این موضوعات می‌شود، باید بداند که برای چه این منظر را انتخاب کرده است.
بله، این باید از سرِانتخاب باشد. خیلی اهمیت دارد که شما وقتی وارد این فضا می‌شوید و شروع به نوشتن چنین اثری می‌کنید؛ دارای انگیزه و دغدغه خاصی باشید؛ یعنی نیازسنجی کرده‌اید و بر اساس نوعی آسیب‌شناسی و متناسب با نیاز معنوی جامعه به این موضوع پرداخته‌اید. این کار از سر بی‌انگیزگی و بدون احساس وظیفه، راه به جایی نمی‌برد.
نویسنده کتاب «آمین» ضمن تاکید بر این موضوع که خیلی اهمیت دارد که شما براساس یک دغدغه، این کار (مناجات نویسی) را شروع کنید و به سمت آن بروید؛ اضافه کرد: گفت‌وگو با خداوند قبل از هر چیز، پناه جستن به آستان وحدانیت حضرت حق است.
وقتی شما با خداوند صحبت می‌کنید یعنی به سمت تکیه‌گاه ازلی و ابدی خود رو آورده‌اید؛ بنابراین اتخاذ نوع ادبیات، گویش و زبان در مقابل حضرت خالق، نمی‌تواند از سر بی‌قیدی و یک انتخاب سرسری باشد.
او ادامه داد: در ارتباط معنایی با خداوند رحمان، درخواستی موثر و راهگشا خواهد بود که، از عمق جان و از صمیم دل صورت بگیرد و در عین حال، گوینده کاملا در موقعیت خضوع و خشوع قرار داشته باشد. ما در ادبیاتمان مثال‌هایی چون موسی و شبان را داریم که در آنجا حرف‌های چوپان براساس یک اصالت و خلوص است؛ این اخلاص قبل از هر کس، روی خود بنده و مخلوق تاثیر می‌گذارد.
افرادی که ما در «مناجات الغافلین» می‌بینیم؛ دارای این نگاه و شیوه نیستند.
آنها دروغ‌گو و نیرنگ‌زن هستند. اساس حرف‌هایشان بر صداقت نیست. متکبر و خودخواهند. خواسته‌هاشان در مسیر خودبینی محض است. با این اوصاف، همان‌طور که در اخبار و احوال گفت‌وگوکنندگان با خدا آمده، اینها در لیست غافلین قرار می‌گیرند. اینها کسانی هستند که از نگاه به منظره حقیقت غفلت ورزیده‌اند؛ البته این ها هم در این وادی، یعنی گفت‌وگو با خداوند سهمی دارند و باید دیده شوند. باید عبرت شوند. یعنی نباید اینطور باشد که فقط عارفان دیده شوند.
اتفاقا اگر می‌خواهیم عارفان را ببینیم، باید به آن بخش و فضای منفی غافلان توجه کنیم؛ در این صورت قدر و منزلت عارفان بیشتر نمایش داده می‌شود. این ادب آموختن از بی ادبان است که شیوه موثری است. در اصل، نفس خواهنده و مستکبر ما، دشمن ماست، نگاه به این مسیری که غافلین پیش گرفته‌اند و شناخت مختصات آن، یک جور دشمن‌شناسی است، که ما در بسیاری از جهات از آن غافلیم.
محمدمهدی رسولی در پاسخ به اینکه مخاطب او در «مناجات‌الغافلین» چه کسانی هستند، عنوان کرد: نخستین مخاطب «مناجات الغافلین» خودم هستم. خیلی بحث و گفت‌وگو درباره این بود که برای این کتاب رده سنی منظور شود یا خیر؛ نهایتا هم این کار را نکردیم تا این محدودیت باعث نشود که مخاطب از طرف ما انتخاب شود.
البته در شکل، زبان، شیوه بیان، و حتی تصویرگری سعی کرده‌ام این تنوع مخاطب در نظر گرفته شود.
با این همه امیدوارم که در میان همه سنین، بتواند مخاطبان خودش را پیدا کند و با آنها ارتباط برقرار کند.
نویسنده رمان «بند بازی روی تن آب» در پاسخ به این پرسش که دعاها و درخواست‌های کوچک و سطح پایین در مناجات‌الغافلین، طعنه به چه کسانی است و آیا درخواست‌های کوچک مخلوق از خداوند هم در بیان این اثر وجود دارد یا نه، اشاره کرد: این نکته حساسی است که گاهی در متن و گاهی در فرامتن اثر نهفته است؛ ببینید، همین‌که ما در مقابل حضرت حق استکبار و نفاق بورزیم؛ یعنی از موقعیت بندگی دور شده‌ایم.
حالا اگر درخواست‌هایی داشته باشیم، که انعکاس تکبر و خودپسندی ما باشد، یعنی اینکه درخواست حقارت‌‌آمیزی داشته‌ایم و این روی نگاه ما به خودمان و دیگران تاثیر مستقیم می گذارد. خداوند عزت بنده اش را می خواهد؛ چرا با درخواست‌های حقیرانه‌ای که فقط حس خودپسندی ما را فربه‌تر می‌کند، خود را در مقام حقیر و پستی قرار بدهیم؟ دعا ما را از جایی که هستیم به ارتفاع معنوی بلندتری فرا می‌خواند، نیایش یک نردبام بی‌پایان است؛ اما اگر از این عطیه الهی، ابزار سقوط برای خودمان بسازیم که سخت زیان کرده‌ایم.
وی افزود: در جایی از «مناجات‌الغافلین»، مناجات‌کننده می‌گوید: «خدایا نعمت بلعیدن را از من مگیر. به من کمک کن تا بتوانم آن یارو را ببلعم. به آن یارو کمک کن که پایش سُر بخورد. به من کمک کن تا بتوانم او را خوب بجوَم. به او کمک کن زود هضم شود. به من کمک کن هنگامی که قورتش می‌دهم در گلویم نماند.
به او کمک کن خوشمزه باشد. معبودا، ممنونم!…» خب، این چه گونه ادب و آداب گفت‌وگو با خداوند است؟ این که همه‌اش خودبینی و تکبر است. واقعا این کلمات به جز سقوط آدمی و آدمیت در مغاک خودخواهی و پلشتی نیست؟ طبیعی است که در اینجا دعاکننده قبل از هر کس دارد خودش را فریب می‌دهد. دعا یک شست‌وشوی معنوی است که جان آدمی را تازه می‌کند و انسان در نیایش زنده می‌شود؛ اما با ادب و آداب مخصوص به خودش.
کتاب‌های گویا؛ قالبی برای بهتر دیده و خوانده شدن کتاب
محمدمهدی رسولی درباره تاثیر صوتی شدن کتاب‌ها در بهتر دیده و خوانده‌شدن آنها بیان کرد: صوتی شدن یک کتاب و در کل قالب کتاب‌های گویا یکی از ابزارهایی است که امروز می‌تواند کمک کند به اینکه کتاب بیشتر و بهتر دیده و خوانده شود و یکی از تمهیداتی است که در فضای امروز نباید از آن غافل ماند.
در عین حال کیفیت اثر بسیار مهم است چون در کارهایی که به بازار می‌آید، متاسفانه خیلی به رخت و ریخت کار فکر نمی‌شود و این غفلت در دراز مدت، تاثیر منفی روی این قالب می گذارد. بنابراین صوتی شدن کتاب، اگر درمرتبه و کیفیت بالایی اتفاق بیفتد، تاثیر مثبتی روی دیده شدن اثر خواهد داشت.
وی در پایان از چند کار در دست تالیف خود خبر داد وگفت: در حال حاضر روی یک رمان کار می‌کنم. یک مجموعه شعر تصویری هم در دست دارم که در آینده نزدیک منتشر خواهد شد؛ و مجموعه نقاشی‌های هفتاد و دو پیکر که چند سالی است مشغول کار روی آنها هستم. تا یار چه خواهد.
لازم به ذکر است که «مناجات الغافلین» جدیدترین کتاب منتشر شده محمدمهدی رسولی با موضوع مناجات با پروردگار است و روایتی متفاوت از گفت‌وگو با خداوند متعال را عرضه کرده است. این کتاب به همراه نسخه صوتی آن با صدای محمدرضا علیمردانی توسط نشر جام‌جم منتشر شده است.
گزارشگر : مطهره میرشکاری
