گفتگو از: محمدمهدی بهمنی
این روزها جمعی از علاقمندان به طنز در دور جدید کلاس‌های آموزش طنز عباس احمدی که به همت حوزه هنری قم برگزار می‌شود حاضر می‌شوند. به بهانه برگزاری چهارمین دوره طنز مکتوب سراغ عباس احمدی طنزپرداز شناخته‌شده‌ی شهرمان رفته‌ایم و از او درباره‌ی این دوره، وضعیت طنز امروز و قابلیت‌های فرهنگ قم برای طنازی پرسیده‌‌ایم و او را با این سوال که آیا اقتصاد و جامعه پر مشکل امروزی که سوژه‌های بسیاری دست طنزپردازان می‌دهد، ایده‌آل اوست یا نه؟ به چالش کشیده‌ایم.
*چرا جامعه‌ی ایران اینقدر به طنز متمایل شده‌است؟
جامعه ایرانی بواسطه استبداد تاریخی ناشی از حکومت‌های سلطنتی خودکامه، همیشه با طنز و کنایه سخن گفتن جهت مقابله روحی با مشکلاتش بهره جسته و استقبال کرده‌است. امروزه خاصه در طنز تصویری و کمدی در قالب فیلم‌های سنیمایی و استند آپ کمدی و نمایش‌های طنز با اقبال بیشتری روبرو هستیم. قطعا افسردگی‌های موجود ناشی از زندگی ترسناک شهری و مشکلات اقتصادی و اجتماعی و روابط پر تنش جامعه ایرانی در این امر موثر بوده‌است.
*این روی آوردن به طنز نشانه خوبی است؟
به هر شکل اقبال به هنر در هر وجه آن مثل طنز و در قالب‌های مختلف مانند طنز مکتوب یا تصویری خوب است به شرط اینکه اخلاق و هنجارهای انسانی و دینی را رعایت کند. متاسفانه امروزه در برخی فیلم‌های کمدی جهت دستیابی به فروش بیشتر از انواع شوخی‌های مبتذل و رکیک استفاده می‌شود که قطعا روی این‌ها نمی‌توان اسم طنز گذاشت.
به نظر می‌رسد هر چه مشکلات اجتماعی و سیاسی بیشتر باشد سوژه برای شوخی و طنز هم بیشتر است.
*شمای طنزپردازان با چنین تناقضی چطور طرف می‌شوید؟
چیزی که در ایران همیشه هست مشکل و گرفتاری و تناقض است!! و لذا طنزنویسان نگرانی از کم شدن سوژه ندارند! همچنین برخی سوژه‌ها درونی هستند مثل اخلاق رذیله که در طول تاریخ بشریت درون انسان‌ها بوده و به همین خاطر امر به معروف و نهی از منکر سفارش شده و طنز هم همین هدف را دنبال می‌کند.
*چرا طنز با لهجه و فرهنگ قمی مورد علاقه همه مردم است و از عرصه‌ی محلی فراتر می‌رود؟
لهجه قمی ظرفیت‌های فکاهی و شوخ‌طبعانه خوبی دارد که حتی در سطح کشوری هم قابل عرضه است، مثل تجربه‌ای که آقای جواد رضویان ارائه دادند. گره خوردن این گویش با ضرب المثل‌ها و اصطلاحات قدیمی و بعضا خنده‌دار به این امر دامن زده‌است. خاص بودن برخی عبارات لهجه قمی هم برای سایر نقاط جالب توجه است. متاسفانه امروزه به دلیل کم رنگ شدن لهجه‌ها، خیلی‌هایشان در شرف فراموشی هستند و برنامه‌هایی مثل قمپز هدف حفظ گویش قمی را دنبال می‌کنند.
*طنز مکتوب قمی یکی از شاخه‌های موفق ادبیات شهرمان است، طنز در قم چه روندی را طی کرده‌است تا به وضع موجود برسد؟
حوزه هنری استان قم در حوزه‌ی طنز مکتوب، باعث خدمات شایسته‌ای شده‌است. برگزاری کارگاه‌های طنزنویسی، جشنواره سوهان روح و سی و پنج محفل ماهانه قمپز از سال ۱۳۹۱ تا امروز، به رشد طنز در قم کمک فراوان کرده‌است و در واقع بستری برای بروز استعدادها فراهم شده‌است. یک حرکت مستمر و آگاهانه در این مسیر وجودداشته که باعث شده امروزه بچه‌های قم علاوه بر قمپز، در محافل تهران مثل «نطنز» و «در حلقه رندان» و نیز جشنواره‌های کشوری حضور فعال داشته‌باشند و در مطبوعات برای خود جایی .
*چرا علاقه به طنز در بین نویسندگان و شاعران رو به فراوانی‌ست؟
در دو دهه اخیر خوشبختانه طنزسرایی از محافل خصوصی و پستوها بیرون آمده و مجال ارائه پیدا کرده‌است. مخصوصا گسترش فضای مجازی و مشکلات فراوان اجتماعی _که در قالب طنز، مردم بهتر قادر به هضم آنها هستند_ باعث شده رویکرد به این گونه ادبی که سابقه‌ی فراوانی هم در ادبیات ایران دارد، بیشتر شود. البته تولید و پخش برنامه‌های تلوزیونی مثل قند پهلو و برپایی شب شعرهای متعدد طنز هم تاثیرگذار بوده است.
*درباره کارگاه طنز حوزه هنری که شما مدرس آن هستید، کمی توضیح دهید.
کارگاه مقدماتی طنزنویسی در واقع چهارمین دوره از این دست کارگاه‌هاست که از سال ۱۳۹۱ به پیشنهاد حوزه هنری قم برگزار شده‌است. ثمرات این کارگاه‌ها امروزه در کار هنرجویان قبلی کاملا مشهود است و بعضی از آنها در برنامه‌هایی مثل قمپز و جشنواره‌های مختلف حضور فعال دارند.
*شما از برگزاری چنین کارگاهی چه چیز را دنبال می‌کنید؟
در حقیقت هدف اصلی پرورش استعدادهای طنزنویسی و هدایت آنها در مسیر صحیح است. البته رویکرد اصلی ما دستیابی به طنز سالم و دغدغه‌مند و آشنایی هنر جویان با مبانی و شگردها و تکنیک‌های طنزنویسی است. خوشبختانه در دوره جدید کارگاه‌ها، خانم‌ها حضور بیشتری دارند. این نویدبخش ظهور نسل جدیدی در طنز قم است.
*در این دوره چه چیزی تدریس می‌شود؟
مباحثی چون تعاریف انواع و گونه‌های مختلف شوخ‌طبعی یعنی طنز، هجو، هزل، فکاهه و… ، سوژه‌یابی، فرم‌های طنزنویسی از قبیل نقیضه‌سازی، وارونه گویی، شخصیت‌پردازی، طنز موقعیت و… همچنین شگردهای بلاغی در طنز که اسلوب حکیم، ایهام و ابهام، ذم شبیه مدح، تجاهل العارف، قلب، تحامق و…. را شامل می‌شود. بازخوانی متون کلاسیک و معاصر طنز ایران چه در شعر چه در نثر به همراه معرفی منابع مطالعاتی و کار کارگاهی در کلاس از دیگر مواردی‌است که در این کارگاه به آنها توجه می‌شود.
منبع : همشهری قم
