علی‌الله سلیمی با یادداشتی بر کتاب «یکی به نعل، یکی به میخ»، نوشته نجمه زارع بنادکوکی به بررسی طنز گل‌آقا در «دو کلمه حرف حساب» پرداخت.
به گزارش شیرین طنز، به نقل از پایگاه خبری حوزه هنری، علی‌الله سلیمی با یادداشتی بر کتاب «یکی به نعل، یکی به میخ»، نوشته نجمه زارع بنادکوکی به بررسی طنز گل‌آقا در «دو کلمه حرف حساب» پرداخت.
کتاب «یکی به نعل، یکی به میخ»: بررسی طنز گل‌آقا، در «دو کلمه حرف حساب»، اثر تحقیقی درباره مطالب طنز یکی از ستون‌های معروف در مطبوعات ایران است که به قلم نویسنده و محقق جوان، نجمه زارع بنادکوکی، تألیف شده است. موضوع کتاب برای علاقه‌مندان به مطالب طنز مطبوعاتی آشناست و کسانی که نوشته‌های طنز مرحوم کیومرث صابری را در ستون «دو کلمه حرف حساب» روزنامه «اطلاعات» می‌خواندند و او را با نام «گل‌آقا» در مطبوعات آن روزگار می‌شناختند با خواندن مطالب کتاب حاضر، ضمن تجدید خاطره آن ایام، با شکل‌گیری آن جریان نقد آگاهانه سیاسی و اجتماعی، به قلم یکی از طنزپردازان نامدار معاصر، آشنا می‌شوند.
مؤلف در بخش پیش‌گفتار کتاب به موضوع تحث تأثیر قرار گرفتن خود و زمینه‌های شکل‌گیری کتاب می‌پردازد و می‌نویسد: «نخستین بار با خواندن مصاحبه کوتاهی از حجت الاسلام و المسلمین دعایی درباره ستون «دو کلمه حرف حساب»، به طور جدی، تصمیم گرفتم کیومرث صابری را بیشتر بشناسم. آقای دعایی در این مصاحبه گفته بودند که صابری در کل سال‌هایی که روزانه برای اطلاعات طنز می‌نوشت هرگز حق التحریری دریافت نکرد و در عوض درخواستش این بود که در نوشتن آزاد باشد و هیچ محدودیت یا سانسوری بر نوشته‌هایش اعمال نشود. با خواندن آن خاطره بسیار تحت تأثیر شخصیت گل‌آقا قرار گرفتم و مشتاق شدم بدانم او با استفاده از این آزادی چه نوع طنزی را ارائه کرده است. این گونه بود که شروع کردم به خواندن مقاله‌ها و نوشته‌هایی که درباره کیومرث صابری و ستون طنزش، یعنی «دو کلمه حرف حساب»، نوشته شده بود.
مؤلف کتاب معتقد است صاحب‌نظران صابری را پدر طنز سیاسی پس از انقلاب اسلامی می‌دانند. نوشته‌هایی که به سبک او اختصاص یافته است بسیار کم و پراکنده است؛ به جز یکی دو مورد که آن هم بیشتر به زندگی صابری و شخصیت اجتماعی او پرداخته است. نجمه زارع بنادکوکی این مقدار را به هیچ وجه در شأن کیومرث صابری و نوشته‌هایش نمی‌داند. برای همین تلاش کرده صابری و سبک خاص او را، که به «طنز گل‌آقایی» مشهور شده، از لابه‌لای ستون‌های «دو کلمه حرف حساب» بیابد. او در این نوشته‌ها مردی را شناخته است که با استفاده از آزادی‌اش طنزی متعادل و اخلاقی و سازنده ارائه کرده است و لحن صمیمی و دلسوزانه او در همه نوشته‌هایش احساس می‌شود.
پس از این مرحله، نجمه زارع بنادکوکی در پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود به طور علمی‌تر این کار را دنبال کرده که حاصل آن کتاب «یکی به نعل، یکی به میخ» است. او در این کتاب توانسته است به سئوالاتی که از آغاز درباره سبک صابری برایش مطرح شده پاسخ دهد؛ سؤالاتی مانند «ویژگی‌های خاص طنزهای«دو کلمه حرف حساب» کیومرث صابری کدام‌اند؟»، «صابری از کدام شگردهای طنزآفرین در نگارش طنزهایش استفاده می‌کند؟»، «سبک و شیوه بیان صابری در طنزهای «دو کلمه حرف حساب» چگونه است؟»، «موضوع، مضمون، و موتیف‌های برجسته طنزهای صابری کدام است؟»، «صابری در طنز چگونه شخصیت‌پردازی می‌کند؟»
رسیدن به پاسخ‌های مفصل هر یک از سؤال‌های مطرح‌شده باعث شده کتاب حاضر نه‌تنها سبک «دو کلمه حرف حساب» را به‌خوبی نمایان کند، بلکه مرجع خوبی برای شناخت شگردهای طنزآفرین در دیگر آثار طنز باشد. رویکرد سبک‌شناسانه به طنز و تحلیل انتقادی طنزهای گل‌آقا این پژوهش را از دیگر نوشته‌هایی که در این زمینه گردآوری شده متفاوت می‌کند. قبل از شروع مباحث اصلی کتاب، سال‌شمار زندگی کیومرث صابری ارائه شده است و سپس فصل‌های دوگانه و بخش‌های مختلف آن هر یک به مبحثی جداگانه درباره طنزهای ستون «دو کلمه حرف حساب» می‌پردازد. از عناوین مباحث مهم این کتاب می‌توان به «زبان طنزآمیز»، «شگردهای طنزپرداری»، «آیرنی سقراطی»، «کارکرد غافلگیری»، «کوچک‌سازی اشخاص»، «شگردهای بلاغی»، «استفاده از زبان و فرهنگ عامیانه»، «محمل‌های طنز»، «پاورقی یا طنزنوشت» و «شخصیت‌پردازی» اشاره کرد. شخصیت‌های «گل‌آقا»، «مش رجب»، «غضنفر»، «شاغلام»، «ممصادق»، و «کمینه، عیال ممصادق» از نمونه‌های به‌یادماندنی در این زمینه است. مؤلف در هر بخش نمونه‌های متعدد از مطالب ستون «دو کلمه حرف حساب» را می‌آورد و در خصوص آن‌ها توضیحات لازم را ارائه می‌دهد.
چاپ اول (۱۳۹۶) کتاب «یکی به نعل، یکی به میخ»: بررسی طنز گل‌آقا در «دو کلمه حرف حساب»، تألیف نجمه زارع بنادکوکی، در ۳۱۲ صفحه، با شمارگان ۲۵۰۰ نسخه، از سوی انتشارات سوره مهر در تهران چاپ و منتشر شده است.
