نشست بررسی نزاکت زبانی در مجموعه های طنز سیما

میزان توجه به نزاکت زبانی در مجموعه های طنز سیما، در نشستی با حضور جمعي از مدیران و پژوهشگران رسانه ملی، روز شنبه 26 مهر ماه در سالن جلسات مرکز تحقیقات صداوسیما بررسی شد.
به گزارش شیرین طنز، به نقل از روابط عمومی مرکز تحقیقات، در ابتدای این نشست دکتر شهرام مدرس خیابانی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، گفت: مجموعه های طنز، در ميان توليدات رسانه ملي جايگاه ويژه‌اي دارند و توجه مخاطبان بسياري را از همة رده‌هاي سني به‌خود جلب مي‌كنند. ازاین رو، توجه به ساختار زباني اين مجموعه‌ها اهمیت مي‌يابد، زيرا واژه‌ها و عبارت‌هاي به‌كار رفته در آنها به‌سرعت به گفتار مخاطب و به‌ويژه گروه سني كودك و نوجوان راه می یابد. بدین‌ترتیب، نظارت بر ويژگي‌هاي معنايي و كلامي واژه‌ها و عبارت‌هاي به كار رفته در اين شيوة نمايشي اهميتي دو چندان دارد.
دکتر مدرس خیابانی در ادامه به ارائه نتایج پژوهشی پرداخت که باعنوان «آسیب شناسی زبان در مجموعه های طنز سیما» در گروه و زبان و رسانه مرکز تحقیقات اجرا شده است. وی گفت: در پژوهش حاضر سعي شد به‌كمك برخي دستاوردهاي زبان‌شناختي، به بررسي ميزان رعايت نزاكت زباني در مجموعه‌هاي طنز سيما پرداخته شود. براي دست يافتن به اين مهم ابتدا پيكرة زباني از پنج مجموعة طنز كه سال 1390 از سيماي جمهوري اسلامي ايران پخش شده است، آماده شد و سپس عبارت‌هاي به‌كار رفته در گفتگوها براساس سنجه‌اي جهاني در بررسي مسئله نزاكت زباني در درخواست‌هاي زباني، يك به يك بررسي شد تا در نهايت مشخص شد براساس اين معيار، ميزان رعايت نزاكت زباني در اين برنامه‌ها چقدر است. همچنین میزان کاربرد دشواژه ها و صورت های زبانی با بار عاطفی منفی در مجموعه ها بررسی شد. وی تأکید کرد : لازم به ذكر است كه براي مشخص كردن مناسب‌تر وضعيت گفتمان به‌كار رفته در بخش‌هاي منتخب، رابطه ميان گوينده و مخاطب و محدوده سني آنها نيز مشخص شده است.
این استاد دانشگاه در ادامه به برخی از نتایج پژوهش اشاره کرد و افزود: بررسي پيكره پژوهش نشان مي‌دهد كه در كل مجموعه‌ها 99 مورد دشواژه به‌كار رفته است. ضمن آنكه در كنار اين دشواژه‌ها 353 مورد به‌چشم مي‌خورد كه براساس عواملي مانند سن، جنسيت و رابطه شركت‌كنندگان در مكالمه، از بار عاطفي منفي برخوردار بوده و نيازمند بازنگري است. همچنین بيش از 70 درصد از درخواست‌ها در مجموعه‌هاي طنز به‌صورت مستقيم بيان شده و بدين‌ترتيب در اکثر موارد از فعل مفرد براي بيان درخواست استفاده شده است. وی با اين‌حال خاطر نشان کرد: به‌نظر مي‌رسد كه هرچند كاربرد زياد دشواژه‌ها و الفاظ نامناسب، پذيرفته نيست و باید تلاش گردد تا میزان آنها کاهش یابد، اما نمي‌توان زباني را تصور كرد كه عاري از هر نوع دشواژه يا عبارتي با بار عاطفي منفي باشد؛ آنهم زماني كه زبان برنامه مورد نظر مربوط به زندگي روزمره مردم است. در مجموع نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد ميزان صريح‌گويي در زبان مجموعه‌هاي طنز در حال افزايش و در مقابل ميزان رعايت نزاکت زباني در حال کاهش است.
مدرس خیابانی در پایان گفت: شناسايي عوامل مؤثر در شكل‌گيري برنامه‌هاي طنز، استخراج نوع و تعداد دشواژه‌ها در اين برنامه‌ها، نظارت بر فيلم‌نامه و درنهايت درج نشان مخصوص رده سني براي آن برنامه را مي‌توان بهترين سازوكار در توليد برنامه‌هاي نمايشي سيما دانست.
جلسه با پرسش و پاسخ پایان یافت.