مدیران ارشد رادیو، طنزنویسانِ شناسنامه‌دار را ترجیح می‌دهند
سالیان سال است که گوش‌مان بدهکارش شده است. رادیو را می‌گویم. رسانه‌ی کهنه‌کاری که خیال تسلیم شدن در برابر موج عظیم رسانه‌های جدید و دم‌دستی را ندارد. همه‌ی ما اوقاتی را به خاطر داریم که با آن غمگین و شاد شده‌ایم. اما به راستی مگر رادیو چه دارد که ما را چنین مجذوب و مانوس خود کرده است؟ چه طور می‌تواند ما را بخنداند در حالی که تنها ابزارش صداست و توانایی نشان دادن تصاویر را ندارد.
طنز رادیویی حد وسط ندارد
به گزارش شیرین طنز رضا ساکی، طنزنویس در گفت‌وگو با شفقنا رسانه می‌گوید: طنز رادیویی برای شنیدن نوشته یا تنظیم می‌شود. البته این فقط یکی از ویژگی‌های طنز رادیویی است. برای نوشتن طنز رادیویی شیوه‌‌های خاصی وجود دارد شیوه‌هایی که باید رعایت شوند تا متن به خوبی شنیده شود.
او معتقد است: طنز رادیویی اغلب حد وسط ندارد، یعنی یا خوب می‌شود یا بد. مانند جک که بعد از شنیدن آن شما یا می‌خندید یا نمی‌خندید. جک هم اغلب حد وسط ندارد. یا خوب بیان می‌شود که منجر به خنده خواهد شد یا بد طرح می‌شود که هیچ خنده‌ای دربرنخواهد داشت.
فضای رادیو به کدام نزدیک تر است: طنز یا جدی؟
ساکی می‌گوید: همه قالب‌های ژورنالیستی در رادیو کاربرد دارند اما به صورت شنیداری. یعنی گزارش رادیویی، نمایش رادیویی، خبر رادیویی و … همه باید برای شنیده شدن نوشته بشوند. پس مثلا در نمایش رادیویی میکروفون‌دهی به کاراکترهای نمایش روش خاصی دارد. تلفنی حرف زدن یک شخصیت در نمایش اصولی دارد که اگر رعایت نشود، ارتباط شنونده با نمایش قطع می‌شود.
مرز طنز و فکاهی کجاست؟
ساکی به مرزهای ساختاری و محتوایی اشاره می‌کند: طنز از فکاهی اجتماعی‌تر، مصلحانه‌تر، منتقدانه‌تر و تفکربرانگیزتر است. فکاهی نیز همین خصوصیات را کم‌و‌بیش دارد ولی تاکید آن بیشتر بر خنده و خنداندن است. ساختار فکاهی اما برای رادیو خیلی مناسب است. چون فکاهی شنیداری‌ترین نوع کمدی است.
متن رادیویی: نوشته به اضافه‌ی لحن گوینده
ساکی یکی از راه‌های پرداختن به مسایل اجتماعی را نقد همراه با طنز می‌داند: کارکردهای آن دو گانه است. کمدی می‌تواند یک موضوع را مسخره بکند و یک موضوع دیگر را برجسته کند و مهم جلوه بدهد. در اینجا دانستن تعریف متن رادیویی مهم است. متن رادیویی یعنی نوشته به اضافه‌ی لحن گوینده.
او توضیح می‌دهد: ما در رادیو به نوشته‌ی روی کاغذ متن نمی‌گوییم، به این متن باید لحن گوینده هم اضافه بشود. مثلا یک گوینده هم می‌تواند متنی درباره‌ی اعتیاد را طوری بخواند که قبح اعتیاد شکسته شود و هم می‌تواند طوری بخواند که زشتی اعتیاد بیان شود. در رادیو بینامتن مهم است. حتی موسیقی‌ای که بعد از این متن درباره‌ی اعتیاد پخش می‌کنیم، مهم است. یعنی اگر بعد از این متن آهنگ پت‌ومت پخش بشود یک معنی می‌دهد اگر موسیقی پلیسی پخش بشود یک معنی دیگر. ضمن این که زمان مناسب شوخی را پیدا کردن هم مهم است؛ مثلا شوخی کردن با سقوط یک هواپیما درست در ساعت‌های بعد از حادثه کار درستی نیست. اصلا چنان بدموقع و نابه‌جاست که افکار عمومی را خشمگین می‌کند. بنابراین اگر زمان را نسنجیم متهم به لودگی خواهیم بود.
طنزنویسانی که طنزنویس نبودند
ساکی به حضور برخی نیروهای غیرمتخصص اشاره می‌کند و می‌گوید: طنز فوق‌تخصص است. برخی از کسانی که طنز می‌نویسند، ممکن است اغلب حتی نویسنده نباشند. در واقع رادیو باید اجازه نوشتن طنز را به هر کسی ندهد. کما این که هر کسی اجازه نوشتن نمایش را در این سازمان را ندارد. برای نوشتن نمایش لازم است به اداره‌ی کل نمایش بروید تا تایید بگیرید. ولی متاسفانه برخی هنوز نویسنده‌های خوبی نشده‌اند و کار خود را با طنز آغاز می‌کنند.
او ادامه می‌دهد: سال‌هاست در رادیو همه طنز می‌نویسند. هنگامی که شما طنز می‌نویسید در واقع در حوزه‌ی موضوعات حساس می‌نویسید. معضلات بزرگ اجتماعی، اقتصادی و سیاسی. پس کسی که می‌خواهد در رسانه‌ای گسترده طنز بنویسد باید علاوه بر طنازی، ژورنالیست و خبرنگار خوبی هم باشد تا از وضعیت و احوال روز جامعه نیز باخبر باشد. البته بخش آموزش رادیو در دو سه سال اخیر به شدت در پی آموزش طنز به صورت بدو خدمت است تا این مشکل را حل کند. من خاطره‌های بسیار و حتی مدارکی شنیداری دارم از آنچه همین طنزنویسانی که طنزنویس نبودند، بر سر رادیو آوردند.
این طنزنویس معتقد است: هر شبکه رادیویی باید تحریریه‌ی طنز متشکل از طنزنویسان رسمی داشته باشد و طنز شبکه را آنها بنویسند. یعنی نویسندگانی که کار نوشتن را خوب بلدند، تجربه دارند، روزنامه‌نگار رادیویی یا روزنامه‌نگار هستند و حالا می‌خواهند طنز بنویسند. رادیو حالا بیش از هر چیز نیاز به نیروی تخصصی طنز دارد. هم در سطح مدیران گروه و هم در سطح برنامه‌سازان. این کار البته در چند سال اخیر پیگیری شده است و نظر مدیران ارشد رادیو بر همین است که طنز را طنزنویسان شناسنامه‌دار بنویسند اما خب همیشه اجرایی نمی‌شود.
