احمد شاکری درباره طنز در ادبیات دفاع مقدس گفت: به دلیل نزدیک بودن طنز به فرهنگ دفاع مقدس، حتی آثاری مانند “نورالدین پسر ایران” و “کوچه نقاش ها” هم رگه هایی از طنز دارند.
به گزارش شیرین طنز، به نقل از پایگاه خبری حوزه هنری، احمد شاکری نویسنده و منتقد ادبی، درباره قالب های موجود در حوزه ادبیات دفاع مقدس، اظهار کرد: برخی از قالب های ادبی به این واسطه که بسترهای فرهنگی و ادبی مناسبی برای رشد و نمود آن ها وجود داشته، از توفیق بیشتری نسبت به قالب های دیگر برخوردارند.
ادبیات داستانی کشور، ماحصل واردات غربی ست
وی ادامه داد: در حوزه روایی ادبیات دفاع مقدس گونه مستند نگاری و به ویژه خاطرات پیش گام است. در دهه ۸۰ شاهد بروز و ظهور آثار مستندنگاری بودیم که این آثار با استقبال مخاطبان نیز مواجه شدند. البته حوزه ادبیات داستانی متفاوت از مستندنگاری است. ادبیات داستانی در کشور ما ماحصل نوعی واردات غربی است و پدیدآورندگان این ادبیات کاملا اندیشه غربی و غیر بومی داشته اند.
شاکری با بیان این که به لحاظ فنی روایت داستانی دشوارتر و عمیق تر از مستندنگاری است، عنوان کرد: مهارت هایی که برای روایت داستانی یک موضوع نیاز است بسیار دشوارتر از مهارت های لازم برای نگارش تاریخ شفاهی و خاطرات است و ارزش های ادبی که از داستان انتظار می رود از کیفیت و سطح بالاتری برخوردار است.
این نویسنده اظهار کرد: در میان آثار مستند نگار دفاع مقدس آثار متعددی را می توان یاد کرد که تم طنز نیز در آن ها دیده می شود. دفاع مقدس ما دفاع ارزشی و قدسی بود و به خصوص روحیه ایثارگرانه، شهادت طلبانه و فضایی که افراد به صورت بسیجی و داوطلب شرکت کرده بودند فضا را برای شکل گیری طنز دفاع مقدس مهیا می کرد.
این منتقد ادبی افزود: در آثاری مانند “فرهنگ جبهه” می بینیم که تکیه کلام ها و بسیاری از ارتباطات در دوران دفاع مقدس به طنز آمیخته بود و طنز به لحاظ ماهوی به فرهنگ دفاع مقدس نزدیک است. در آثاری مانند “نورالدین پسر ایران”، “بابانظر” و حتی “کوچه نقاش ها” که اثری جدی تر است می توان رگه های طنز را دید.
وی خاطرنشان کرد: اگر برای شکل گیری ادبیات طنز نیازمند لوازمی همچون کارکتر و موقعیت باشیم، در دفاع مقدس این موقعیت ها و اشخاص زیاد بوده است. نوع ارتباط عاطفی و صمیمی که بین نوجوانان، جوانان و رزمندگان وجود داشت باعث به وجود آمدن بسیاری از موقعیت های طنز می شد.
ادبیات سیاه جنگ نمی تواند تولید طنز کند
شاکری گفت: نگاه تلخ، تاریک، خشن و ویرانگری که در ادبیات سیاه جنگ در دنیا و همچنین ادبیات سیاه دفاع مقدس کشورمان وجود دارد نمی تواند تولید طنز کند. به این مساله هم باید توجه داشت که در رمان های دفاع مقدس دچار بحران جدی هستیم و در دهه ۸۰ و ۹۰ رکود قابل توجهی در انتشار رمان های دفاع مقدس داشته ایم و تعداد این رمان ها در طول یک دهه اخیر کاهش پیدا کرده است.
وی با اشاره به این که در حوزه ادبیات داستانی با موضوع طنز دفاع مقدس کارهایی صورت گرفت است، اظهار کرد: نویسندگان شاخصی همچون داود امیریان و اکبر صحرایی در زمینه طنز دفاع مقدس داریم. البته برخی نویسندگان نیز در آثار طنز خود به دلیل قواعد داستانی موجب می شوند تحول معنایی صورت بگیرد. دفاع مقدس به لحاظ معنایی دفاعی قدسی با ارزش های والای انسانی و دینی است و نباید این ارزش ها زیر سوال برود.
این نویسنده اظهار داشت: طنز کشورمان به بازتعریف جدی نیاز دارد. طنز با هزل، هجو و لطیفه تفاوت بسیاری دارد. متاسفانه روند غلطی در طنز دفاع مقدس دیده می شود که نه تنها تصویر واقعی جنگ تحمیلی ایران و عراق را نشان نمی دهد بلکه تصویری از جنگ ترسیم می کند که باید در عقلانیت و دینی بودن آن تردید کرد. البته حوزه طنز حوزه بسیار حساسی است و باید کار نظری دقیق بر روی آن صورت بگیرد.
دیدگاه برخی آثار طنز دفاع مقدس، تناسبی با فرهنگ آن ندارد
شاکری با بیان این که نوعی کوته اندیشی در ادبیات طنز ما دیده می شود، گفت: دیدگاه برخی آثار طنز به دفاع مقدس تطابق و یا تناسبی با فرهنگ آن ندارد. دفاع مقدس واجد ارزش های دینی بود و شهیدان جنگ تحمیلی به دنبال زنده کردن یاد سید الشهدا (ع) و فرمان حضرت امام (ره) بودند که در برخی آثار طنز به این موضوعات توجه نمی شود.
وی در پایان گفت: ادبیات طنز در کشور ما پایگاه محکمی ندارد و این موضوع در چیزی که شاهد آن هستیم موثر بوده است. اگر سنتی در ادبیات داستانی طنز داشتیم، می توانستیم شاهد آثار بهتر و کامل تری در زمینه طنز دفاع مقدس باشیم.
