به سراغ مردی از دیار نصف جهان می رویم، حسن طاهر زاده، پدر سایه ایران، هنرمندی که در سراسر زندگیش به دنبال خلاقیت و نوآوری بود، او هنری را برگزید که برای تمامی گروه های سنی سرگرم کننده و جذاب باشد، طاهرزاده بیش از سی سال پیش، زیبایی و قابلیت های بالای این هنر ساده را درک کرد.
او در خلوت خویش و بدون هیچ آموزگاری، تمرین را آغاز کرد اما هیچ گاه خانواده، متوجه تمرین های شبانه اش نشدند. پدر سایه ایران به دنبال ارائه هنری تقلیدی و ابتدایی نبود او می خواست هنر سایه با دست را در حد متعالی برای مردم اصفهان به اجرا درآورد زیرا می دانست اگر هنری از سوی مردم نصف جهان تایید شود، در تمامی جهان، برگزیده خواهد بود.
پدر سایه ایران در سال ۱۳۲۵ در خانواده ای پر جمعیت در اصفهان به دنیا آمد. پدر او علاوه بر ورزش زورخانه ای، اهل شعر و موسیقی نیز بود. همنشینی حسن طاهر زاده با پدر و دوستان، حس هنری اش را شکوفا ساخت و او را در مسیر فراگیری انواع هنر قرار داد.
اوج شهرت پدر سایه ایران در دنیا
طاهرزاده برای نخستین بار به هنر گلیم بافی علاقه مند شد. او در سنین نوجوانی همیشه با دوستان به دنبال موسیقی و هنرهای نمایشی بود و در سطح کشور به اجرای برنامه می پرداخت. تا اینکه در سن ۲۰ سالگی با رشته ورزشی ژیمناستیک آشنا شد و به فعالیت در این حوزه پرداخت تا جایی که ۱۰ سال عضو تیم استان و صاحب مقام در سطح کشور شد.
پدر سایه ایران پس از انقلاب، چند سالی از فعالیت های هنری دور بود تا زمانی که با هنر سایه آشنا شد. او سالیان متمادی با انگیزه فراوان و بدون داشتن آموزگار به تمرین پرداخت. پس از چند سال هنرش را به روی صحنه آورد و به عنوان مبتکر هنر سایه با دست در ایران شناخته شد. او هنرش را در بسیاری از کشورهای جهان به نمایش در آورد و کشورهای مختلف دنیا از او برای شرکت در جشنواره های سایه ای و نمایشی دعوت می شد که تا به حال نیز ادامه یافته است.
هنر، اندیشه ای فردی که به طریقی متجلی می شود
طاهر زاده درخصوص تعریف خود از هنر می گوید:
هنر، اندیشه فردی انسان است که به طریقی متجلی می شود. هنر سایه با دست نیز اگرچه مستلزم تمرین بسیار اما به نوعی، هنری بداهه است.
او با اشاره به اینکه هنر، مقوله ای بسیار ساده و در عین حال، پیچیده است، می افزاید: علاقه مندی و پشتکار از خصایص اصلی یک هنرمند است. او علاوه بر این فاکتورها باید از مشوق های خوبی نیز برخوردار باشد و تمامی این عوامل در کنار یکدیگر، هنرمند را به حد مطلوبی می رساند. اگرچه هنر باید همیشه روند تکاملی خود را حفظ کند.
پدر سایه ایران با بیان اینکه هیچگاه در روند فراگیری هنر سایه با دست، متوقف نشد، ادامه داد: سایه با دست، هنر ساده ای است اما هیچ گاه در این هنر به یک نقطه اکتفا نکرده و همیشه نوآوری هایی را به هنر خود اضافه کرده ام، به همین دلیل کارهایم در جشنواره های داخلی و خارجی جاذبه داشته و مورد استقبال تمامی گروه های سنی قرار می گیرد.
هنر سایه با دست تا قبل از حسن طاهرزاده در ایران وجود نداشته به همین دلیل در این زمینه هنری، هیچ آموزگاری نداشته است. او در این خصوص می گوید: سینما، تئاتر و موسیقی، هنرهای مشخصی بوده و اساتید بزرگی دارند اما هنر سایه با دست، هنری نو و مستلزم پشتکار بسیاری است. اگرچه آموزگاری نداشته ام اما همیشه به دنبال خلاقیت بوده ام.
انگشت ها برای او تعریف متفاوتی داشتند
او معتقد است که اگر لطف خداوند شامل حال کسی بشود، موفق ترین فرد در رشته هنری خود خواهد بود. در عالم هنر نیز هر فردی که ارتباط بهتری با خداوند برقرار کند، بهره بیشتری خواهد برد. اما هنرمند واقعی می بایست با ذوق، علاقه و پشتکار خود موفق شود.
طاهرزاده در این خصوص می افزاید: تمامی انسان ها، انگشت دارند اما مهمترین مسئله، مورد استفاده از این انگشت ها است. به عبارت دیگر لطف خداوند و اراده و پشتکار انسان، موجب استفاده صحیح فرد از ابزارهای موجود می شود. در واقع اگر در هر کاری علاقه مندی وجود نداشته باشد و فرد تنها به بحث درآمدزایی توجه کند، هیچ گاه آن طور که باید، موفق نخواهد بود.
او در پاسخ به این پرسش که انگیزه شما از گرایش به هنر سایه با دست و اشاعه آن در ایران چه بوده است ، می گوید: پس از انقلاب اسلامی به این فکر افتادم که چه هنری می تواند مورد توجه تمامی گروه های سنی قرار گرفته و به هنری محبوب تبدیل شود. تا اینکه پس از مشاهده نوار ویدیویی از کار سایه با دست به سمت یادگیری این هنر متمایل شدم.
پدر سایه ایران با بیان اینکه مشاهده نوار ویدیویی هنر سایه با دست برایم جذابیت های بسیاری داشت، می افزاید: هنر سایه با دست از کودکی همراه تمامی افراد هست اما افراد معدودی آن را ادامه داده و در حد یک هنر متعالی می رسانند. به هر جهت پس از دیدن آن فیلم ویدیویی، شروع به تمرین کردم. سال های زیادی به صورت مخفیانه، تمرینات خود را ادامه دادم به دلیل اینکه نمی خواستم کاری تقلیدی را به مردم عرضه کنم.
تمرین های شبانه، او را پدر سایه ایران ساخت
همسر طاهر زاده در این خصوص ادامه می دهد: در ابتدا متوجه تمرین هایش نمی شدیم تا اینکه بعد از ماه ها فهمیدیم، نیمه شب از خواب بلند شده به آشپزخانه می رود و مخفیانه تمرین می کند، او می خواست هنرش را به حد عالی رسانده و بعد با جذابیت های بالا نشانمان دهد.
طاهر زاده با اشاره به اینکه برای نخستین بار در سال ۱۳۷۵ در جشنواره عروسکی تهران شرکت کردم و از بین هنرمندانی از چند کشور به عنوان فرد برتر انتخاب شدم، ادامه می دهد: پس از شرکت در این جشنواره، کشورهای دیگر با کیفیت هنرم آشنا شدند و به این ترتیب همیشه در تمامی جشنواره ها به عنوان برتر، معرفی می شدم.
او در خصوص کیفیت کار دیگر هنرمندان ایرانی و خارجی که در هنر سایه با دست فعالیت می کنند، می گوید:
کارهای بسیاری را در رشته هنر سایه با دست دیده ام اما تمامی این کارها آنطور که باید، شایسته نبوده است. هنرمندان سایه با دست دیگر کشورها اگرچه در کشور خود، حرفه ای شناخته می شوند اما کارهای بسیار ضعیفی را ارائه داده و بسیار مبتدی هستند.
میلاد طاهرزاده، پسر پدر سایه ایران با اشاره به اینکه شاید بتوان گفت تنها ۱۰ نفر در جهان، هنر سایه با دست را در سطح خوب کار می کنند، می گوید: به دلیل اینکه تعداد افراد فعال در رشته هنری سایه با دست، بسیار اندک هستند، هنر همین تعداد نیز هر چند ضعیف اما شناخته می شود.
سایه با دست هر چقدر ضعیف باشد، باز هم محبوب است
او در پاسخ به این سوال که” آیا اشتیاق ادامه کار پدر را در سر دارد یا خیر؟” ادامه می دهد:
اشتیاق بسیاری برای دنبال کردن هنر سایه با دست دارم و از نظر مالی می تواند درآمدی عالی برایم داشته باشد. البته به شرطی که در کشورهای دیگر اجرا شود به دلیل اینکه دیگر کشورها به هنر سایه با دست بیشتر بها می دهند. البته این هنر در بین ایرانیان نیز محبوبیت بسیاری دارد.
پدر سایه ایران با اشاره به اینکه هنر سایه با دست، جاذبه های بسیاری دارد، می افزاید:
این هنر هر چقدر که ضعیف اجرا شود، همچنان مخاطب خود را از دست نخواهد داد اما ای کاش هنرمندان این رشته، خلاقیتی نشان داده و از تقلید دوری می کردند. البته این کار، تنها سایه نیست بلکه نیاز به تقلید صدا، آواز و مقداری چاشنی طنز نیز دارد.
او با اشاره به اینکه اجرایی در بلغارستان داشته است، ادامه می دهد:
وزیر فرهنگ کشور بلغارستان پس از اجرایم در یکی از تالارهای این کشور گفت” ما مدعی هنر سایه با دست در جهان هستیم اما اکنون فردی که در کشورش سابقه ای از این هنر وجود ندارد به این کشور آمده و حتی ده ها برابر بهتر از بهترین هایمان اجرا می کند.”
طاهرزاده که در جشنواره ای در لاهور پاکستان نیز به عنوان بهترین هنرمند این رشته انتخاب شده است در این خصوص می گوید:
مسئولان فرهنگ این استان، تندیسی برایم آماده کرده بودند و در قسمتی از این تندیس واژه های “ایران – تهران، حسن طاهرزاده” را نوشته بودند اما من به سبب ارادت به شهر و مردم اصفهان تا زمانی که واژه اصفهان را جایگزین تهران نکردند، آن تندیس را نپذیرفتم.
همه زندگی به تهران رفتن نیست؛ اصفهان شهر به خصوصی است
او با تاکید بر اینکه شهر اصفهان را بسیار دوست دارم، می افزاید:
شهر اصفهان به مهد هنر، معروف است. بسیاری از هنرمندان با وجود رشد بسیار در هنرشان، این شهر را ترک نکردند در صورتی که شاید اگر به منطقه ای دیگر می رفتند، درآمد بهتری داشتند. به عقیده من هر کسی باید جایگاه اصلی خود را پیدا کند، زندگی به تهران رفتن نیست.
پدر سایه ایران بر علاقه وافر خود به شهر و زادگاهش تاکید می کند و ادامه می دهد:
اصفهان شهر به خصوصی است. اگر برنامه ای هنری در اصفهان مورد تایید قرار گیرد مطمئن باشید در کل جهان جذابیت خواهد داشت. به دلیل اینکه اصفهانی ها، افراد ریز بین و نکته سنجی هستند، آنها کوچکترین ضعف را به زبان می آورند.
او با بیان اینکه مسئولان فرهنگی و هنری کشور باید به فکر اصل هنر باشند، می گوید:
به طور معمول هنرمند باید احتیاجات خود را مطرح کرده و در جهت تعالی آن بکوشند. مسئولان نیز باید به سمت هنرمند آمده و محدودیت ها و مشکلاتشان را برطرف کنند.
میلاد طاهر زاده در این خصوص با تایید صحبت های پدرش می افزاید:
البته این صحبت ها در زمینه تامین مالی است. مسئولان فرهنگی باید به هنرمند بها داده و برای هنر او بودجه ای هر چند اندک را تعیین کنند. به عبارتی اختیار اشاعه هر هنر باید به دست اهالی حرفه ای آن هنر، سپرده شود تا هنرمندان در جهت تکمیل و توسعه هنر خود تدابیر لازم را بیندیشند.
مسئولان فرهنگی باید به سمت هنرمندهای لایق بروند
پدر سایه ایران با اشاره به اینکه اکنون در شرایطی زندگی می کنیم که هر فردی باید از نظر مالی، تامین شود، ادامه می دهد:
هر هنرمند می بایست پس از تامین حداقل ها، کیفیت کار خود را بالا ببرد.
طاهرزاده می افزاید:
امیدواریم، وضعیت به طریقی پیش برود که مسئولان فرهنگی به سمت هنرمندهای حرفه ای آمده و هر فردی را هنرمند تلقی نکنند. از طرف دیگر یک هنرمند حرفه ای نباید به طریق نازیبایی به سبب مسایل مالی به سمت مسئولان برود.
او در پاسخ به این سوال که “آیا در جهت آموزش نیروهای جدید در رشته هنری سایه با دست فعالیتی انجام داده اید یا خیر؟ “می گوید:
کشورهای متعددی برای مسایل آموزشی این هنر، اتاق فکر تشکیل داده اند اما در ایران تاکنون این اقدام انجام نشده است.
پدر سایه ایران ادامه می دهد:
به طور کلی در ایران به استثناهای هنری، کمک فکری نمی شود. هنر سایه با دست نیز به گونه ای است که متقاضیان باید آموزش لازم را ببینند به دلیل اینکه گاهی افراد این هنر را در حد بسیار ضعیفی اجرا می کنند.
طاهر زاده با تاکید بر اینکه به هیچ وجه نمی خواهم که فردی وسیله ای به هنر سایه با دست اضافه کند، می افزاید:
اگر هنرمندان از هر وسیله ای در هنر سایه با دست استفاده کنند، این هنر کم کم به فراموش سپرده می شود. در هنر سایه با دست، هنرمند باید آنقدر توانایی خود را بالا برده باشد که بیننده تصور کند این تصاویر، واقعیت دارد.
پدر سایه ایران، هیچ دلخوری و انتظاری از مسئولان فرهنگی استان ندارد. او در جهت تعالی هنر خود تلاش کرده و درصدد حفظ اصالت های هنر خلاقه اش است. طاهرزاده تنها از هنرمند نماهایی گله مند است که با تقلیدهای پی در پی در رکود مانده اند. پدر سایه ایران نگران آینده هنر سایه با دست است.
مهر
