ضرب‌المثل‌ها جملات موزون، پرمعنی و معمولاً منظومی بوده که به عنوان بخشی از فرهنگ هر قوم به شمار می‌رود. مثل‌ها با جملات کوتاه اما با مفاهیمی بلند و عمیق، چنان مقصود را بیان می‌کنند که ساعت‌ها نوشتن یا سخن گفتن قادر به این کار نیست.
به گزارش شیرین طنز، به نقل از خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، منطقه لرستان، یکی از راههای شناخت زندگی هر قومی مطالعه ضربالمثلهای آنهاست، ضرب‌المثل‌ها کلید راهیابی به فرهنگ هر قوم و انعکاس دهنده تجربیات نسل‌ها و بازتابی از زبان مردم است. ضرب‌المثل‌ها و زبانزدهای هر قوم و دیار عموماً خاستگاه داستان، قصه و حکایت برخوردارند و چینه‌چینه (ضرب‌المثل) لری نیز از این قاعده مستثنی نیست.
یک عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد خرمآباد در این باره گفت: ضرب‌المثل‌ها درواقع یکسری جملات، اصطلاحات و کلمات رایج در بین مردم بوده که عناصر مهم هر مملکت و فرهنگ را تشکیل می‌دهد.
مسعود سپهوندی به گفت: عموماً ضرب‌المثل‌ها در قالب جملات کوتاه به صورت نظم و نثر و دربردارنده پند، دستورات اجتماعی، نکات اخلاقی و… است. وی با اشاره به اینکه هر ضرب‌المثل با وجود کوتاهی حاوی نکات عمدهای است، ادامه داد: انسان‌ها با به خاطر سپردن و بهره گرفتن از ضرب‌المثل‌ها راه زندگی خویش را هموار کرده و در اخلاق، رفتار و کارهای خود تجدیدنظر می‌کنند، چرا که هر مثل، افکار، پند و اندرزهای عموماً بزرگ را در جملات کوتاه و به یاد ماندنی بیان می‌کند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه با تأکید بر پرمحتوایی ضربالمثلهای لری، افزود: از گذشته تاکنون مردم لرستان برای بیان ناگفتههای خود از ضرب‌المثل‌ها استفاده می‌کنند، ضربالمثلهای عامیانه لری بن مایه طنز داشته به همین جهت مردم استقبال ویژهای از حفظ آن‌ها دارند. سپهوندی با بیان اینکه طنز نوعی دلچسبی به ضرب‌المثل‌ها می‌دهد، اضافه کرد: مردم لرستان، انسانهایی باهوش هستند و ضرب‌المثل‌ها نیز از افراد هوشمند به یادگار می‌ماند.
وی با اشاره به دو پشتوانه بارز ضربالمثلهای لری اظهار کرد: ضربالمثلهای لری پشتوانه ای از طنز دارند، سازندگان این ضرب‌المثل‌ها توانستهاند جامعه و افراد را نقد کرده و تعادلی در جامعه ایجاد کنند. این عضو هیئت علمی یادآور شد: فایده ضرب‌المثل‌ها اصلاح فرد و جامعه است، مثل‌ها راهنماییهایی برای همه انسان‌ها بوده که موجب می‌شوند ما خودمان را بیشتر بشناسیم.
سپهوندی با اشاره به انواع ضربالمثلهای اسلامی، ملی و قومی خاطرنشان کرد: مثلهای لری نمونهای از انواع قومی ضربالمثلهاست، ضرب‌المثل قومی برآمدی است از آداب، رفتار، اقلیم و… هر منطقه است. وی با یادآوری اینکه ضرب‌المثل لر‌ها تحت تأثیر پارامترهای منطقهای، فرهنگی و اقلیمی لرستان است، گفت: عموماً اغلب ضربالمثلهای لری در قسمت‌های مختلف لرستان به یک صورت و با اندکی تفاوت مورد استفاده قرار می‌گیرند، گاهی واژه‌ای از یک ضرب‌المثل جابجا شده و به شیوهای دیگر بیان می‌شود اما عمدتاً بنمایه و اصل آن‌ها ثابت و یکسان است.
این دکترای زبان و ادبیات فارسی با تأکید بر اینکه قریب به اتفاق ضربالمثلهای لری در مثلهای فارسی موجود است، ادامه داد: این ادعا به جهت نشأت گرفتن فرهنگ لرستان از فرهنگ ملی است. سپهوندی با اشاره به لزوم شناخت ضرب‌المثل‌ها، یادآور شد: متأسفانه در روزگار ما به دلایل مختلف اعم از حجم عظیم مطبوعات و رسانههای ضد فرهنگ فارسی و ایرانی، ادبیات ملی و حفظ آن رو به افول است، رسانه ملی ایران می‌بایست مردم را به زبان و ادبیات قوم خود انس داده و زبانهای مادری را احیاء کند.
وی با اعترافی تلخ تصریح کرد: اگر احیای زبان و ادبیات ملی و قومی زود‌تر انجام نگیرد، ما شاهد از بین رفتن فرهنگ و ریشه ملی خود خواهیم بود. در ادامه یک عضو هیئت علمی دانشگاه لرستان گفت: ضرب‌المثل لری مانند ضربالمثلهای فارسی معمولاً کوتاه، آموزنده و در برگیرنده مسائل کلی است که برای تثبیت یک حکم انتزاعی یا مورد نزاع مورد استفاده قرار می‌گیرد.
حیدری با تأکید بر اینکه ضرب‌المثل‌ها مانند قاضی عادلی حکم می‌کنند، افزود: ضرب‌المثل برای تقسیم مطالب و تقریب زدن به ذهن کاربردهای ویژهای داشته و با این وجود گاه این ضرب‌المثل‌ها از حالت جمله و عبارت درآمده و در قالب داستان و حکایت نقل می‌شوند.
وی با اشاره به اینکه ضرب‌المثل‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند، ادامه داد: دسته اول شامل اکثریت ضرب‌المثل‌ها بوده که در روزگاران دراز به وسیله افراد ناشناخته به وجود آمده و نسل به نسل نقل شده‌اند، دسته دوم مثل‌ها توسط افراد ویژهای خلق شده‌اند. این عضو هیئت علمی با اشاره به شخصیت برجعلی به عنوان یکی از خلق کنندههای ضربالمثلهای لری، اظهار کرد: بدون شک ضربالمثلهای لری به عینه نشان دهنده آداب و رسوم قوم لر هستند.
دکتر حیدری با بیان اینکه برخی از ضرب‌المثل‌ها از اقوام دیگر به قوم لر سرایت کردند، اضافه کرد: این چنین ضرب‌المثل‌ها چون با فرهنگ قوم لر هماهنگ بودند، ماندگار شدن و یا احیاناً خود را با فرهنگ لر‌ها هماهنگ کردند. وی به اقسام ضرب‌المثل اشاره‌ای داشت و تصریح کرد: ضرب‌المثل جهانی، خاص یک کشور، قومی و قبیلهای و خانوادهای نیز انواع مثلهاست.
این عضو هیئت علمی دانشگاه با تأکید بر ضرورت حفظ ضرب‌المثل‌ها، افزود: ضرب‌المثل‌ها باید مکتوب شوند، چراکه در صورت مهیا شدن شرایط ممکن است، از بین روند، مثل‌ها خود ضامن و حافظ بقایشان هستند. ممکن است یک ضرب‌المثل با وجود تأثیرگذاری، به دلیل ناسازگاری با شرایط اجتماعی، سیاسی و… از بین روند. یکی دیگر از اعضای هیئت علمی دانشگاه لرستان گفت: مردم لر پراکندگی جغرافیایی از غرب تا جنوب داشته و ضربالمثلهایشان در اکثر جا‌ها استفاده می‌شود.
موسوی با بیان اینکه اکثر ضربالمثلهای لری در دو نقطه متمرکز هستند، افزود: لرستان، ایلام، کرمانشاه، ملایر و… به عنوان لر کوچک و قسمت‌های لرنشین چهارمحال و بختیاری و بویراحمد از ضربالمثلهای رایج لری استفاده می‌کنند. وی با اشاره به شاخصهای بارز ضربالمثلهای لری، بیان کرد: شوخطبعی، طنزگونه و کامل بودن معنا و مفهوم از عمده خصوصیات ضربالمثلهای لری است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه لرستان با ذکر اینکه گاهی ضربالمثلهای لری برای بیان مقصود خود از دایره عرف خارج شده‌اند، ادامه داد: البته این خصوصیت به رک و صریح لهجه بودن مردم لر برمیگردد که گاهی خود را از قید و بندهای عرف خارج کردند. موسوی تصریح کرد: ریشه ضربالمثلهای لری به گذشتههای دور که برگرفته از حوادث و اتفاقات، حرف‌ها و صحبت افراد خاص و نکتهسنج بوده، برمیگردد.
این عضو هیئت علمی دانشگاه لرستان با اشاره به اینکه هر ضرب‌المثل بخشی از فرهنگ جامعه است، ادامه داد: ضرب‌المثل‌ها بازگو کننده روابط فرهنگی، آداب و رسوم و… هستند. ضرب‌المثل‌ها به حفظ و ماندگاری واژه‌ها کمک کرده و می‌تواند خیلی از مفاهیم را در همین کوتاهی بیان کنند. با این اوصاف گرچه ممکن است، برخی از ضرب‌المثل‌ها ظاهر خوشایندی نداشته باشند، ولی حفظ آن‌ها به همان شکل و ماندگاریشان ضروری است.
