کتاب «اقتباس نمایشی کمیک از لطایف ملانصرالدین» نوشته هادی کیانی، نویسنده، کارگردان و بازیگر خمینی‌شهری توسط انتشارات ندای کار آفرین منتشر شد.
به گزارش شیرین طنز، هادی کیانی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره کتاب ۱۸۴ صفحه‌ای «اقتباس نمایشی کمیک از لطایف ملانصرالدین» که به تازگی در تالار مشاهیر تئاتر شهر تهران رونمایی شد، اظهار کرد: این مجموعه در سه بخش به رشته تحریر درآمده که بخش ابتدایی آن در رابطه با تعریف لطیفه، ساختار و چگونگی شکل‌گیری آن و تاریخچه لطیفه‌پردازی در ادبیات مکتوب ایران است.
همچنین در مورد کاراکترهای لطیفه‌های ایرانی صحبت می‌شود و در نهایت به شخصیت ملانصرالدین می‌رسد و وجه تسمیه آن را توضیح داده و ابعاد مختلف شخصیتی او را بررسی می‌کند.
شوخ طبعی و فصل محوری
وی افزود: فصل دوم آن نیز در خصوص شوخ طبعی و فصل محوری این مجموعه است که در آن تعریف طنز و جایگاه آن نسبت به فکاهه و هزل و … و همچنین چگونگی ایجاد خنده بررسی می‌شود. ملوین هلیتزر در نظریه‌ای به طریقه پخت آثار کمدی و چگونگی خندیدن اشاره کرده و اینکه چه چیزی باید در هر اثری باشد تا ایجاد خنده کند. شش عنصر را در این نظریه عنوان می‌کند که اگر هر یک از این گزینه‌ها نباشد ما دچار مشکل می‌شویم.
نویسنده کتاب «اقتباس نمایشی کمیک از لطایف ملانصرالدین» در ادامه اظهار کرد: این نظریه در فصل بعدی کتاب روی لطیفه‌های ملانصرالدین بررسی و تحلیل شده است. هر یک از این شش عنصر را پایه‌ای برای اقتباس نمایشی در نظر می‌گیریم که اغراق و هیجان می‌تواند این شرایط را برای اقتباس ایجاد کند و به نظر من ترکیب دو نظریه شش عنصر کمدی ملوین هلیتزر و اقتباس لیندا هاچن می‌تواند یک اقتباس کمیک ایجاد کند.
وی خروجی عملی این کتاب را نمایش «روده درازی‌های یک مرده بی صاحب» دانسته و گفت: این نمایش در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر امسال اجرا شد و موفق به کسب رتبه برگزیده و ۵ تندیس در بخش‌های کارگردانی، نویسندگی، بازیگری مرد، طراحی فضا و طراحی لباس از این جشنواره شد.
این کتاب می‌تواند راهکاری برای شروع اقتباس در داستان‌های عامیانه و لطیفه‌های عبیدزاکانی و ادبیات کلاسیک و عامیانه طنز باشد.
در آثار نمایشی طنز ضعیف هستیم
کیانی افزود: متاسفانه در بحث آثار نمایشی طنز ما ضعیف هستیم، با اینکه ادبیاتی بسیار غنی و پربار داریم، اما در نمایش کمتر سراغ اقتباس از ادبیات مکتوب و عامیانه می‌رویم و فکر کردم که این لزوم زمانه باشد، اینکه بتوانیم آثار غنی ادبیات‌مان را به عرصه نمایش و تصویر برسانیم و از رسانه‌ای به رسانه دیگر تبدیل کنیم.
وی درباره تفاوت طنز و لطیفه گفت: متاسفانه به‌طور کلی به هر مطلبی که در این حوزه عنوان می‌شود، طنز می‌گویند در صورتی که خود طنز به زیرشاخه‌های مختلفی چون هزل، هجو، فکاهه، لطیفه و … تقسیم می‌شود. اما از دیدگاه شخصی من طنز گزنده است و ایجاد تامل و تفکر می‌کند و صرفا تفنن نیست.
طنز فاخر به دنبال ایجاد یک تفکر و تلنگر است. طنز فاخر روشنگری کرده و برای تصحیح رفتار تولید فکر می‌کند.
نویسنده کتاب «اقتباس نمایشی کمیک از لطایف ملانصرالدین» خاطرنشان کرد: طنز از تضادها و دفرمه شدن‌ها به وجود می‌آید و ما به اشتباهات و عدم هارمونی می‌خندیم. انسان تنها موجودی در عالم هستی است که می‌خندد و خداوند نیز به این موضوع در قرآن اشاره کرده است.
اولین چیزی که یک اثر هنری را مورد توجه قرار می‌دهد جذابیت است، اما این هوش تولید کننده اثر است که این تفنن را تبدیل به تفکر کند.
مشکلات طنز معاصر در حوزه نمایش
کیانی در مورد مشکلات طنز معاصر در حوزه نمایش، گفت: شیوه‌های خنداندن در زبان معاصر خیلی تکراری شده و به راه‌های محدودی متوسل می‌شود. به این دلیل که کمدی و طنز را علمی بررسی نمی‌کنیم و تفکر بر این است که کمدین باید ذاتا شیرین باشد در صورتی که حقیقتا اینگونه نیست و شگردها و روش‌های مختلفی وجود دارد تا بتوانیم مخاطب را بخندانیم.
وی افزود: یکی از مشکلات دیگر این است که در عرصه طنزنویسی کتاب‌های جدید کمتر ترجمه شده‌اند و تعداد آثار مرتبط به کمدی نویسی خیلی محدود هستند. وجود اتاق فکرهای طنز نویسی و … می‌تواند ما را به محتوای مورد نیاز جامعه، نویسندگان و کارگردانان نزدیک کرده و به طنز ملی برساند.
اگر به ادبیات کلاسیک بنگریم، در می‌یابیم که تفکر، انگیزه و جهان بینی انسان‌های قدیم با انسان معاصر تغییر نکرده و تنها رنگ و لعاب‌ها تغییر کرده است.
همچنان بخل، کینه، عشق و … وجود دارد و الگوهای کهن تغییری نکرده است. متاسفانه زبان ملی خودمان را هنوز پیدا نکرده‌ایم، ادبیات طنز ایران مثل عبیدزاکانی و… سرشار از این طنزهای فاخر است.
