محمدحسن شهسواری در نشست بررسی داستانهای عزیز نسین گفت: مهمترین مضمونی که در داستانهای نسین وجود دارد، ریاکاری است و نشان دادن این رذیلت در آثارش پربسامد است.
به گزارش شیرین طنز، به نقل از خبرنگار مهر، نشست بررسی داستانهای طنز عزیز نسین، عصر دیروز سه‌شنبه ۲۴ فروردین با حضور ارسلان فصیحی، داود وفایی به‌عنوان مترجمان آثار این نویسنده و محمدحسن شهسواری و رویا صدر به عنوان منتقد در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد.
در ابتدای این برنامه، ارسلان فصیحی مترجم ۳ کتاب «مگه تو مملکت شما خر نیس؟»، «محمود و نگار» و «دیوانه‌ای بالای بام» گفت: این ۳ کتاب را چند سال پیش ترجمه کرده بودم اما در وزارت ارشاد دولت قبلی، معطل مانده بودند. کتاب‌ها را غیرقابل چاپ اعلام کرده بودند و این در بسته، همچنان بسته مانده بود تا زمانی که رئیس جمهور تغییر کرد و کتاب‌ها بدون سانسور به چاپ رسیدند.
وی افزود: در دولت جدید گفتند ما نویسنده ممنوع القلم نداریم بلکه داستان ممنون و مشکل‌دار داریم. داستانهای عزیز نسین از آن دست مشکلاتی که باعث شود در ایران چاپ نشوند، ندارند تنها چند داستان دارد که از این موارد در آن‌هاست. این داستان‌ها هم در ۳ کتابی که از نسین ترجمه کردم، نبودند. به این ترتیب بود که این کتاب‌ها، به همراه سایر کتاب‌هایی که چند سال در ارشاد مانده بودند، مجوز چاپ گرفته و منتشر شدند.
در ادامه داود وفایی مترجم کتاب «بچه‌های امروز معرکه‌اند» گفت: اگر طنز را هنری بدانیم که عدم تناسب اموری را نشان می‌دهد که در ظاهر متناسب هستند و همچنین، شرایط سیاسی اجتماعی کشور ترکیه را در نظر داشته باشیم، برای شناخت عزیز نسین حداقل باید تاریخ سیاسی صد سال اخیر ترکیه را از نظر بگذرانیم؛ از زمان فروپاشی امپراطوری عثمانی و روی کار آمدن آتاترک تا امروز. ویژگی این ۱۰۰ سال، دیکتاتوری و اختناق در ترکیه بوده است.
این مترجم گفت: در این ۱۰۰ سال، دوره‌های کوتاهی هم وجود دارد که آزادی‌هایی به مردم و متفکران داده شده است که جالب است در یکی از همین دوره‌های فضای باز، نویسندگانی چون عزیز نسین به زندان افتادند. عزیز نسین یک چهره جهانی محسوب می شود و همواره بر روشنگری در کشورش اهتمام داشت. او متولد سال ۱۹۱۵ و درگذشته در سال ۱۹۹۵ است و یونسکو اعلام کرده که نویسنده ترکی است که بعد از اورهان پاموک، یاشار کمال و ناظم حکمت، آثارش به بیشتر زبان‌های دنیا ترجمه شده است. بنابراین این نویسنده برای کتاب خوان‌های ما مهم است.
عزیز نسین منتقد فقر و محرومیت است
مترجم آثار نجیب فاضل ادامه داد: عزیز نسین منتقد فقر و محرومیت است که بیش از همه عوامل، باعث خلق طنز می‌شوند. جالب است که او به دلیل شکایت وزارت امور خارجه ایران، به دلیل آنچه توهین به شاهنشاه ایران خوانده شد، ۶ ماه زندانی و حبس شد. او در آثارش جهل و نادانی را با طنز به تصویر کشیده و در همه این طنزها هم روی فکر کردن تاکید می‌کند. کتاب «بچه‌های امروز معرکه‌اند» در دهه ۱۹۶۰ چاپ شد و بعد از آن هم بیش از ۴۰ بار در ترکیه چاپ شد. این کتاب، یک اثر تربیتی است و وضعیت آن روز ترکیه را به انتقاد می گیرد.
در ادامه این برنامه، محمدحسن شهسواری داستان نویس، گفت: رابرت مک کی در کتاب خودش درباره ژانر داستان می گوید که منتقدان از هیچ ژانری به اندازه کمدی متنفر نیستند. چون دستشان را می بندد. دلیلش هم این است که وقتی مردم می‌خندند، هیچ چیزی نمی‌توان گفت. داستانهای کتاب «بچه‌های امروز معرکه‌اند» فرم موفقی دارند و اگر صادق باشم، باید همین الان حرفم را تمام کنم اما… ما در کشور طنزنویس‌های خوبی داریم اما پیش از بدنه صحبت این را بگویم که با خواندن این کتاب، افسوس خوردم که چرا نویسنده ای مانند عزیز نسین نداریم.
استبداد داخلی و استعمار خارجی زمان عزیز نسین باعث زندگی دوگانه مردم شد
نویسنده رمان «شب ممکن» گفت: در داستانهای عزیز نسین نمی‌توان فرم و محتوا را جدا کرد. مضامین کارهای او بیشتر در حوزه اخلاق است. البته مضامین اخلاقی حوزه بندی دارند. مهمترین مضمونی که نه تنها در «بچه‌های امروز معرکه‌اند» بلکه در دیگر داستانهای عزیز نسین هم وجود دارد، ریاکاری است. این رذیلت اخلاقی در داستان های عزیز نسین پربسامد و تحت تاثیر یک جامعه تحت فشار دوگانه است. منظورم استبداد داخلی و استعمار خارجی است که باعث می شود آدم ها، زندگانی دوگانه‌ای داشته باشند؛ چیزی که داریوش شایگان از آن به عنوان شیزوفرنی فرهنگی یاد می‌کند.
وی افزود: همان طور که به مضامین اخلاقی موجود در آثار نسین اشاره کردم، اولین وجه غالب، ریاکاری است و وجه دوم، آسیب‌های اجتماعی است. سومین مضمونی که آثار عزیز نسین در بر می گیرد، روانشناسی اجتماعی است.
شهسواری در پایان سخنانش گفت: همان‌طور که اشاره کردم ما طنزنویس‌های خوبی داریم اما متاسفانه طنزهایشان، طنز ژورنالیستی است و داستان‌نویس طنز نداریم. اشاره‌ام به ژورنالیستی، تخفیف دادن مفهوم طنز در کشورمان نیست. ویژگی طنز ژورنالیستی، مصرفی بودن آن است. ما جک و شوخی‌ها و مطایبه‌های زیادی داریم اما در داستان و رمان، هنوز نتوانسته‌ایم داستان‌هایی در حد عزیز نسین بنویسیم.
آخرین سخنران این برنامه رویا صدر منتقد و کارشناس طنز بود. او سخنانش را با این جمله آغاز کرد: عزیز نسین از رویدادهای پیش پا افتاده، طنزهای عمیقی ساخته است. او طنز را در آثارش جدی می‌گیرد و به آن نگاه ابزاری داشته است. یعنی طنز را وسیله‌ای برای ارائه انتقاداتش کرده است.
این کارشناس طنز گفت: موضوع طنزهای عزیز نسین، ماجراهای تلخ و شیرینی است که با زندگی مردم سر و کار دارند. طنز نسین روراست است و چندان پیچیدگی ندارد. نوشته های طنز این نویسنده، شاخ و برگ ندارد به همین دلیل با مخاطب ارتباط برقرار می کند.
صدر گفت: طنزهای این نویسنده ترک، بیشتر طنز موقعیت هستند و طنز کلامی نیستند. به همین دلیل هم هست که ترجمه‌پذیر هستند. ما در تاریخ ادبیات کلاسیک ایران، طنزهای کلامی زیادی داریم و متاسفانه همین کلامی بودنشان باعث می شود که مترجمان در ترجمه شان موفق نباشند.
