رضا اسماعیلی گفت: حضور فیض در کنگره‌های دفاع مقدس و عرصه‌های جدی شعر باعث شده بود توانمندی او در حوزه طنز نامکشوف بماند. شعرخوانی طنز در محضر رهبری، در معرفی‌اش به عنوان شاعر طنزپرداز کمک زیادی کرد.
به گزارش شیرین طنز، به نقل از خبرگزاری فارس؛ ناصر فیض از جمله شاعران حوزه طنز است. قرار است پاسداشت این شاعر ارزشمند در روزهای آتی از سوی سازمان هنری رسانه ای اوج انجام شود. به همین جهت به سراغ رضا اسماعیلی رفتیم تا گفتنی های او راجع به فیض را بشنویم.
-آقای اسماعیلی! از نظرگاه شما آقای فیض در حوزه طنز چگونه شاعری است؟ ارزیابی شما از اشعار ایشان چیست؟
– آقای فیض در حوزه طنز تا سالها ناشناخته بود. در واقع حضور ناصر فیض در کنگره های شعر دفاع مقدس و عرصه های شعر جدی باعث شده بود که توانمندی او در حوزه طنز تا مدت ها نامکشوف بماند. بعد از پایان جنگ و تلطیف فضا، آقای فیض توانمندی های خودش را در حوزه طنز به فعلیت درآورد و با عرضه آثار بسیار تاثیرگذاری در این حوزه توانست جایگاه خودش را در شعر طنز تثبیت کند. تلاش ناصر فیض در حوزه طنز، جهت عرضه آثارش مطابق با فرهنگ عامه مردم و نزدیک کردن ذهن و زبان خودش به مردم کوچه و بازار بوده است.
ضرب المثل ها، تمثیل و نکاتی را که معمولا در فرهنگ عمومی به آنها بیشتر توجه می شود در آثار آقای فیض نمود بیشتری دارند. همین عامل باعث شده تا اشعار او در ذهن و زبان مردم جا باز کند و مهر قبول مردم روی اشعارش بخورد. آثار ایشان هم به عنوان یک شاعر طنزپرداز با استقبال خوبی مواجه شده است. البته شهرت آقای فیض به خاطر آن شعر طنزی که در حضور مقام معظم رهبری چند سال پیش خواندند می باشد.
– شعر «باید برادران زنم را عوض کنم…»!
– بله، «باید که شیوه ی سخنم را عوض کنم؛شد شد اگر نشد دهنم را عوض کنم…» این شعر در معرفی آقای فیض به عنوان یک شاعر طنزپرداز خیلی کمک کرد. بعد از آن هم انگیزه ناصر فیض در جهت کارکردن در حوزه شعر طنز بسیار قوی تر شد و در اکثر محافل و مجامعی که شرکت می کرد از او انتظار شعر طنز داشتند. البته خود او هم این استعداد را داشت تا در این حوزه بیشتر کار کند. به نظر من اشعاری که ناصر فیض در قالب طنز گفته بسیار موفق تر و تاثیر گذارتر از اشعاری است که در سایر حوزه ها کار کرده است.
البته در حوزه شعر دفاع مقدس و اشعار آیینی نیز کارهای فاخر و ارزشمندی را دارد. مردم ناصر فیض را به عنوان یک شاعر طنزپرداز پذیرفته اند و شاید اکثریت آنها نمی دانند که ناصر فیض اشعار دفاع مقدس و آیینی هم می گوید. در واقع سایر وجوه شاعری ناصر فیض تحت الشعاع طنزپردازی او قرار گرفته و بعد طنزپردازی آقای فیض تشخص و برجستگی بیشتری پیدا کرده است. همه این ها نشان دهنده این است که ناصر فیض در حوزه شعر طنز آینده درخشان تری از شرایط فعلی خواهد داشت. همچنین حضور ناصر فیض در برنامه های در حلقه رندان، شکرخند و مسئولیت دفتر طنز حوزه هنری، در بارز شدن وجه طنز از شخصیت ادبی او کمک به سزایی کرده است.
– از آقای فیض تا به حال سه مجموعه شعر به چاپ رسیده، که هر سه این ها در حوزه شعر طنز تعریف می شوند. اولین مجموعه «نزدیک ته خیار»، دومی «املت دسته دار» و سومین «فیض بوک». از نظرگاه شما کدام یک از آثار ایشان قابل توجه تر یا قابل تحسین تر است؟
– من متاسفانه هنوز موفق به مطالعه و مرور اشعار کتاب «فیض بوک» نشده ام.
– اتفاقا این کتاب با استقبال خوبی از جانب مردم مواجه شده است.
– هرچند کتاب فیض بوک با استقبال بیشتری مواجه شده است ولی کارهایی که در دو مجموعه «املت دسته دار» و «نزدیک ته خیار» عرضه شده ، کارهای موفقی هستند. شاید یکی از دلایل استقبال از این کتاب مربوط به شهرت آقای فیض باشد، که در سالهای اخیر به دست آمده است. من فکر نمی کنم اگر از لحاظ ارزش گذاری مجموعه کتاب های آقای فیض را بررسی کنیم، ارزش ادبی دو مجموعه قبلی از فیض بوک کمتر باشد. در واقع کتاب فیض بوک زمانی منتشر می شود که آقای فیض از شهرت ادبی بیشتری برخوردار است. به تبع آن، این مجموعه بیشتر مورد توجه مردم قرار می گیرد و خوانندگان بیشتری را پیدا می کند.
– نکته دیگر از کارهای آقای فیض، بحث ترجمه های شعری ایشان می باشد. ایشان در حوزه شعر ترکی هم توانمندی قابل تحسینی را دارند. کارهای ترجمه آقای فیض را مطالعه کردید؟
– من نمونه هایی از ترجمه های ایشان را که با مشارکت خانه شاعران ایران به چاپ رسیده است، مطالعه نموده ام. این ترجمه ها نسبتا موفق هستند و این نشان دهنده اشراف و تسلط ایشان به زبان ترکی استانبولی می باشد. ایشان یک سری داستان های کوتاه نویسندگان ترک زبان را نیز به فارسی ترجمه کرده اند، که این مجموعه هم کار خوب و ارزشمندی شده است. ما نباید آقای فیض را تنها به عنوان شاعر تلقی کنیم بلکه شخصیت ایشان را باید دارای سه وجه شاعر، طنزپرداز و مترجم دانست. به نظر من ایشان در آینده هم این مسیر را ادامه خواهند داد و در حوزه ترجمه کارهای بهتری را به مرور عرضه خواهند کرد.
– آقای اسماعیلی! چون شما فعالیت های اجتماعی و فرهنگی حوزه شعر را رصد می کنید، می خواستم به عنوان یک فعال فرهنگی در این حوزه بپرسم، حضور آقای فیض در دفتر طنز حوزه هنری چه برکاتی داشته است؟
– یکی از بزرگترین برکاتش، همین برگزاری نشست های «درحلقه رندان» می باشد، که اولین نشست ادبی در حوزه طنز بود. در واقع بعد از برگزاری همین نشست های در حلقه رندان بود که شب های شعر طنز و نشست های شعر طنز در کشور گسترش پیدا کرد و با استقبال مردمی بیشتری نیز مواجه شد. آقای فیض شروع کننده این جریان بود و خشت اول را در این مسیر نهاد. ما تا قبل از «در حلقه رندان» جلسات شعر طنزی را به صورت منسجم و هدفمند نداشتیم.
خیلی از دوستان که شخصیت آقای فیض را می بینند، شاید گاهی فکر کنند که ناصر فیض به قصد شوخی یا بذله گویی به شعر می پردازد و رویکردش به طنز از این دست می باشد. علیرغم این تصور، نگاه آقای فیض در حوزه طنز بسیار جدی است و از قالب طنز برای به فکر فرو بردن مخاطب خودش استفاده می کند. در واقع هدف ناصر فیض از قالب طنز تاثیرگذاری بیشتر و ایجاد تحول روحی در مخاطب خودش می باشد. نگاه ایشان به طنز صرفا برای خنداندن مردم نیست و همین موضوع باعث ارزشمندی آثار ایشان شده است.
او برای طنز یک رسالتی قائل است که آن را، در به تفکر واداشتن مخاطب می بیند. متاسفانه امروزه به خاطر اینکه بسیاری از شاعران طنزپرداز در سطح حرکت می کنند، گاهی به دامچاله های هجو، لودگی و بذله گویی می افتند و از طنز فاخر فاصله می گیرند. در بسیاری از برنامه های شعرخوانی که من حضور داشتم و اشعار طنز در آن جا خوانده می شد، گاهی اصلا آن شاعران نمی دانستند چه چیزی را در شعر طنز مجاز به گفتن آن هستند و چه چیزی را نباید بیان کنند.
منظورم این نیست که ما نباید روی خطوط قرمز پا بگذاریم و یا از آن ها عبور کنیم، بلکه اگر این امر هم صورت می گیرد باید با رعایت آدابی باشد که در جامعه ایجاد تنش وبحران نکند. خود آقای فیض به این اصل اعتقاد راسخ دارد و بر همین اساس کارش را پیش می برد، ولی بسیاری از شاعران طنزپرداز جوان به این امر توجهی ندارند. طنز مثل یک شمشیر دولبه می ماند که اگر شاعران دقت نداشته باشند ممکن است خودشان هم قربانی این عرصه بشوند.
– تاثیر آثار ایشان مثل فیض بوک و … را بر نسل جوان چگونه می بینید؟
– در شرایط فعلی به خصوص در دهه اخیر و با توجه به نیازهایی که جامعه به نشاط و شادابی دارد، جامعه این را از ما می طلبد که مسائل و مشکلات اجتماعی را با زبان طنز و غیرجدی بیان کنیم. طبیعتا مردم نیز از شاعران این تقاضا را دارند که توجه جدی تری به شعر طنز داشته باشند و بسیاری از مسائل سیاسی و اجتماعی را در قالب طنز عرضه کنند. به خاطر این رویکرد و همچنین استقبال مردمی از شعر طنز، شاعران جوان نیاز به الگو دارند و به نظر من امثال آقای فیض می تواند الگوی بسیار مناسب و شایسته ای برای آنها باشد. نمونه شعرهای آقای فیض کاملا نشان دهنده تسلط ایشان در حوزه شعر طنز است. شاعران جوان می توانند با بررسی آن اشعار راه نفوذ در دلهای مردم و محبوبیت شاعرانی مثل ناصر فیض را پیدا کنند.
آنها می توانند با الگو گرفتن از ایشان مسائل اجتماعی را از این باب مورد نقد قرار دهند به نحوی که از خط قرمزها هم عبور نکنند. به نظر من بسیاری از شاعران جوان طنزپرداز، آثار آقای فیض را مطالعه می کنند وایشان را سرلوحه خودشان می دانند. خود آقای فیض در این مورد سخنی دارد که می گوید:«من از خط قرمزها عبور می کنم و روی خط قرمز می نشینم» و ناصر فیض با این طرز نگاه هیچ گاه باعث ایجاد بحران و تنش اجتماعی نمی شود. شاعران جوان باید به این اصل توجه کنند و مطالعه آثار ایشان می تواند به آنها کمک کند تا رمز و راز محبوبیتش را پیدا کنند.
– به نظر شما اگر بخواهیم چند ویژگی را برای شعر و حتی شخصیت آقای فیض بر شماریم، باید به چه مختصاتی از ایشان اشاره کنیم؟
– آقای فیض در عین طنزپردازی، دارای شخصیت بسیار جدی با پشتکار زیادی می باشد. هر کاری و یا مسئولیتی را که ایشان تا به امروز داشته، بسیار جدی و با پشتکار آن را پیگیری کرده است. حدود دو سال پیش به عنوان دبیر کنگره شعر آیینی شفق معرفی شد و یا اخیرا مسئولیت کنگره ای درباره خانواده شهدا را پذیرفته بود و با جدیت و پشتکار زیادی به عنوان دبیر این کنگره ها، ایفای وظیفه کرد. پشتکار و جدیت یکی از ویژگی های شخصیتی آقای فیض می باشد. همین نگاه جدی باعث شده تا ایشان کارکرد طنز را به عنوان یک محملی برای طرح مسائل سیاسی و اجتماعی و به اندیشه فرو بردن جامعه بداند.
به نظر من سعی ناصر فیض بر این بوده تا از طنز برای انسان سازی استفاد کند و در این وادی از افتادن در دامچاله های هجو و لودگی به شدت پرهیز کرده است. در حوزه مسئولیت های ادبی و اجتماعی که تا به حال داشته مثل مسئول دفتر طنز حوزه هنری، عضو شورای شعر صدا و سیما و سایر مسئولیت ها، نیز موفق بوده و این حاکی از وجود نظم بسیار بالا در تمامی کارهایش است. نظم در کارها و پشتکار داشتن را ما باید از جناب فیض یاد بگیریم. گاهی اوقات شاعران جوان فکر می کنند شاعر یعنی کسی که اصلا هیچ گونه اعتقادی به نظم نداشته باشد و هرچه باداباد کار کند. همین جدی بودن و پشتکار و نظم باعث موفقیت ناصر فیض شده است.
– آقای فیض جمعه شب ها در رادیو پیام از ساعت 22 الی 2 بامداد برنامه دارند. آیا تا به حال برنامه های ایشان را گوش کرده اید؟
– نه متاسفانه، البته اجراهای ایشان را در بسیاری از برنامه های ادبی دیده ام. ایشان به شدت حاضرالذهن و حاضر جواب می باشد. در اکثر برنامه ها شوخی های خیلی ظریفی را طرح می کند که موجب غافل گیری شنوندگان می شود. یعنی از همین گفت و گو های بسیار ساده نکات ظریفی را استخراج می کند وبا بیانی طنز آمیز آنها را مطرح می کند. اغلب اجراهایی را که از ایشان دیده ام موفق بوده، ولی متاسفانه اجرای ایشان را از رادیو پیام را تا به حال گوش نکرده ام.
– اگر بخواهید لقبی را برای آقای فیض برگزینید، آن کدام است؟
– «طنزپرداز جدی»، من در واقع با شناختی که از ناصر فیض دارم به این موضوع رسیده ام. آن انتظاری که ناصر فیض به عنوان طنزپرداز از خودش دارد این است که مثل مولانا رفتار کند، که گاهی از لهجه طنز در بیان داستان های مثنوی استفاده می کند ولی در انتها به نتیجه گیری انسانی می رسد. آقای فیض یک طنزپرداز بسیار جدی می باشد و به مقوله طنز به عنوان یک مقوله انسان ساز و به عنوان یک رسالت انسانی نگاه می کند. من لقب «طنزپرداز جدی» را به ایشان می دهم و نمی دانم که لقب قشنگی برای ایشان می تواند باشد یا نه.
-ممنون از اینکه وقت تان را در اختیار ما قرار دادید.
– بنده هم از شما تشکر می کنم.
