کتاب طنز – جلد اول
«کتاب طنز» در اصل یک مجموعه است که هر مجلد آن با شماره‌گذاری مشخص می‌شود و یکی از ویژگی‌های آن این است که به صورت فصلنامه به چاپ می‌رسد. همین ویژگی‌ها باعث می‌شود که «کتاب طنز» بیشتر شکل و شمایل یک مجله یا جُنگ‌نامه را داشته باشد.
این تجربه که مجموعه‌ای از آثار متنوع نویسندگان در یک اثر جمع شود، پیش‌تر در قالب‌های گوناگون در حوزه هنری تجربه شده است که گذشته از شکل و شمایل ظاهری و قالب و محتوای استفاده شده در آن، می‌شود به «سوره بچه‌های مسجد» اشاره کرد. کتاب طنز هم به نحوی جمع‌آوری مطالبی از اهالی فعال و فقید حوزه طنز است که می‌شود آن را اثری بینابینی، هم مشابه یک مجله علمی ـ آموزشی با رویکرد و مخاطب نسبتاً تخصصی تلقی کرد و هم آن را به سبب مجموعه‌ای از مقالاتی که در آن به چاپ رسیده، کتابی جدی دانست.
کتاب حاضر در واقع مجموعه مقالات پژوهشی در حوزه طنز فارسی است و در آن آثار کسانی چون بهاءالدین خرمشاهی، محمد مددپور، یوسفعلی میرشکاک، فریبا فرشادمهر، سید عبدالجواد موسوی، ناصر فیض و دیگران فراهم آمده است. کژتابی‌های ذهن و زبان (بهاءالدین خرمشاهی)، طنز و استهزا منطق ویرانگر کی‌یر که‌گور (محمد مددپور)، تاملی در ماهیت طنز (یوسفعلی میرشکاک)، جدالی به قدمت تاریخ (فریبا فرشادمهر)، سخره‌گر پرخاشجوی (سیدعبدالجواد موسوی)، طنز در ادبیات ترکیه (ناصر فیض)، دست چگونه بوسیده می‌شود (مظفر ایزگو)، منتخبی از کتاب احمدای یغما جندقی (سیدعبدالرضا موسوی)، آفتاب لب بام (سیدمحمد سادات‌اخوی) و… آثار این مجموعه را شامل می‌شود.
سیدعبدالجواد موسوی که کار تدوین کتاب را برعهده داشته، معتقد است: آنان که حکم قاطعانه می‌دهند و برای طنزنویس شدن بخشنامه صادر می‌کنند یا سیاستمدارند یا دکان خودفروشی باز کرده‌اند. ما را اما با این دو فریق کاری نیست.
مشخصات کتاب :
تاریخ نشر: خرداد ۱۳۹۱
تعداد صفحات: ۱۸۴
شابک: ۰-۹۹۵-۴۷۱-۹۶۴-۹۷۸
نوبت چاپ: سوم
قیمت: ۳۹,۰۰۰ ریال
شمارگان: ۲۵۰۰
***
کتاب طنز – جلد دوم
کتاب حاضر، مجموعه گفتار و نوشتار طنز همراه شعر طنزی چند، از سوی دفتر طنز حوزه هنری به اهتمام سید عبدالجواد موسوی در ۲۳۰ صفحه گردآوری شده است…
کتاب حاضر، مجموعه مقالات پژوهشی در حوزه طنز فارسی است که آن را سید عبدالجواد موسوی پژوهشگر طنز در ۲۳۰ صفحه گرد آورده است. وی در مقدمه کتاب آورده است، طنزنویسی دشوار است و از آن دشوارتر نوشتن درباره طنز. این دشواری از سویی و سخت‌گیری و وسواس ما از دیگر سو سبب شده است تا سرعت کار به دلخواه ما نباشد. ایرادی هم ندارد. اگر مجبور شویم حتی قید چاپ چنین مجموعه‌ای را هم می‌زنیم اما حاضر نیستیم اثری نازل و فاقد ارزش عرضه کنیم.
قصه فضل‌فروشی هم نداریم. همه همت و توان خود را به کار می‌گیریم تا کاری در خور شأن فرهنگ و ادب این سرزمین ارائه کنیم. با این مقدمه درمی‌یابیم که مجموعه حاضر مجموعه مقالات است در حوزه طنز نه کتاب طنز. مقاله اول کتاب مربوط به منوچهر احترامی است، تحت عنوان انوشیروان هم معقول برای خودش آدمی بوده است. احترامی در مقدمه مقاله‌اش می‌نویسد: طز یک ویژگی است که مانند آب زیر کاه همواره در حال حرکت و نفوذ است و لذا در یک محدوده ساکن نمی‌ماند. هرگونه تغییر موقعیت در مکان، زمان ؟، عادت، آیینها و باورهای جامعه در ذات خود این ظرفیت را دارد که ماهیت پدیده‌های طنزآمیز جامعه را تغییر بدهد یا در این پدیده‌ها جنبه‌های طنزآمیز تازه‌ای به وجود بیاورد یا حتی جنبه‌های طنزآمیز تازه‌ای در آن کشف کند.
با این دیدگاه طنز در متون کلاسیک و کهن زبان فارسی، مصادیق بسیار متنوعی پیدا می‌کند و فقط محدود به لطیفه‌گویی و حاضرجوابی و نظایر آن نمی‌شود. در این مقاله احترامی به طنز در گفت روکردار انوشیروان که معروف به عادل بوده پرداخته است و در جایی آورده است: هر که را مال نه، کامرانی نه، هر که را زن، که خدایی نه، هر که را فرزند نه، شادمانی نه، هر که را این سه نه، هیچ غم نه، مقاله دوم از آن یوسفعلی میرشکاک است تحت عنوان «طعن و طنز در گفتار ایزدی» که به کلام طنزآمیز همراه با طعن در سخن پروردگار عالمان پرداخته است «الله ی‍َس‍ْت‍َه‍ِزی ب‍ِهم و‌َ بمدهم فی ط‍ُغ‍ْیانهم ی‍َع‍ْم‍َهون» مقاله سوم از آن سید عبدالجواد موسوی درباره ایرج میرزا و پایان تاریخ است که به زندگی و جنبه‌های طنز در شعرهای ایرج پرداخته است.
حکایت آن تخت معروف، دیدار و مصاحبه‌ای است با پال اسپراکمن استاد زبان فارسی دانشگاه راتکرز در نیوجرسی و مترجم آثار عبید زاکانی و ایرج میرزا به زبان انگلیسی که وی در این مصاحبه به جنبه‌های طنز در شعر آن ظریف پرداخته است. تحلیل ساختاری لطیفه‌های جاحظ مقاله است از ؟ داگلاس که به شرح و بررسی دو کتاب معروف عربی زبان درباره بخل می‌پردازد. کتاب البخلا اثر جاحظ و البخلاء اثر خطیب بغدادی. گفتگو با ناصر فیض و انتخاب برخی از شعرهای وی نشان از بود نظم و نثر فارسی در کنار هم است که همواره متکامل بوده‌اند.
پایان کتاب به چند کلمه حرف حساب، همایشی پیرامون آثار کیومرث صابری فومنی «گل آقا» اختصاص دارد که در تالار اندیشه حوزه هنری برگزار شده بود که درباره نظم و نثر گل آقا عده‌ای از بزرگان سخن گفته‌اند. خواندن کتاب برای علاقه‌مندان طنز فارسی نعمت است بزرگ که خالی از لطف نیست.
مشخصات کتاب :
تعداد صفحات: ۲۳۰
شابک: ۸ ـ ۰۹۵ ـ ۵۰۶ ـ ۹۶۴
نوبت چاپ: اول ۱۳۸۴
قیمت: ریال
شمارگان: ۳۰۰۰
***
کتاب طنز – جلد سوم
کتاب طنز ۳ با وجودی که تنها دو کتاب پیش از خود را در بازار نشر دیده است، اما چهره‌های جدیدی به پیشکسوتان عرصه طنز پیوسته‌اند تا این مجموعه سروشکل بگیرد و در نقطه‌ای بایستد که گردآورنده آن، یعنی سیدعبدالجواد موسوی، انتشار آن را تا مطلوب اهل نظر شدن، نزدیک ببیند.
جدای از برخی نام‌آوران که اندوخته‌ها و تجربه‌های خود را در اختیار کتاب طنز قرار داده‌اند، جوانانی به میدان آمده‌اند که نگاه و قلمشان رشک برانگیز است و تجمع این دو طیف خواهد توانست کمی‌ها و کاستی‌های حوزه مباحث نظری طنز را تا اندازه مطلوبی برطرف کند.
مقولات کلی شوخ‌طبعی و پاره‌ای از تکنیک‌های ساخت آن، مقاله‌ای است که رفیع ضیایی آن را به قلم آراسته کرده است. او در ابتدای مقاله خود، از این که تمام نوشته‌ها، گفته‌ها، نمایش‌ها و مصورها نام «طنز» به خود می‌گیرند و از مقولات دیگر شوخ‌طبعی نامی برده نمی‌شود، انتقاد می‌کند. او از همور، فکاهی و فکاهیات بهعنوان ریشه‌های طنز در فرهنگ‌های مختلف نام می‌برد و سپس به تعاریفی از لطیفه و جوک می‌رسد.
اما محمد انصاری با ارائه مقاله «از آغاز کابوس‌گونه تا پایان آگاهانه» برای شناخت کمدی تلاش می‌کند. او سعی دارد با تعریف کمدی و ریشه‌های آن، گونه‌ها و اشکال طنز را به مخاطب معرفی کند.
مقوله طنز در اردوگاه‌های اسیران جنگی با توجه به کتاب‌های خاطراتی که از آزادگان منتشر شده است، عنوان مطلب شفاهی مرتضی سرهنگی است.
معرفی کتاب خارستان، اثری طنز از حکیم قاسمی کرمانی و نقل یک حکایت از این کتاب همراه با شرح واژه‌ها و توضیح نوع طنز این اثر از نوشته‌های محمدعلی علومی است و جایگاه طنز در آثار «کالونیو»، گفت‌وگو با «فرناندو سورنتینو» نویسنده و طنزپرداز آرژانتینی و ارائه دو داستان از او، درنگی در سرمطلع مشهور از حافظ، گفت‌وگو با یوسفعلی میرشکاک و آوردن پابوس‌نامه از آثار او، تاثیر و نقش ملانصرالدین در طنز آذربایجان و ایران و… از بخش‌های دیگر این کتاب است.
مشخصات کتاب :
تعداد صفحات: ۱۷۲
نوبت چاپ: دوم ۱۳۸۹
***
کتاب طنز – جلد چهارم
در کتاب طنز ۴، در بخش ابتدایی با آسیب‌شناسی واژگان طنز آشنا می‌شویم. در این بخش می‌خوانیم شوخ‌طبعی مهارتی کاربردی است که طیف گسترده‌ای از توانمندی‌های ارتباطی از جمله و نه اختصاصاً، مهارت کاربرد زبان، ادا و اطوار ارائه حرکات بصری و تسلط بر موقعیت را شامل می‌شود.
در کتاب طنز ۴، در بخش ابتدایی با آسیب‌شناسی واژگان طنز آشنا می‌شویم. در این بخش می‌خوانیم شوخ‌طبعی مهارتی کاربردی است که طیف گسترده‌ای از توانمندی‌های ارتباطی از جمله و نه اختصاصاً، مهارت کاربرد زبان، ادا و اطوار ارائه حرکات بصری و تسلط بر موقعیت را شامل می‌شود. در ادامه به ساختار و ماهیت نمایش‌های شادی‌آور پرداخته شده است.
ریشه‌ها، پیشینه‌ها، تفاوت‌ها و گونه‌ها در این بخش به تقصیل آمده است. در فصلی با عنوان «شهرزاد طناز» نگاهی به انواع طنز و کارکردهای آن در بعضی از داستان‌های هزار و یک شب انداخته شده است. در بخش بعدی طنز در نشریات دانشجویی تحلیل و تفسیر شده است. در این بخش سه اثر طنز از برگزیدگان جشنواره‌های مختلف آمده که بسیار زیبا موضوعاتی را به طنز بیان نموده‌اند. «اعدام ادبیات با شلیک طنز» عنوان بعدی است که نگاهی دارد به طنز در آثار کورت ونه‌گات. در بخش بعدی «اجرت» عنوان داستان طنزی است که نویسنده آن استاد دانشگاه کالیفرنیای جنوبی «پرسیوال اورت» خالق سیزده کتاب است.
در ادامه در گفت‌وگو با کیومث منشی‌زاده می‌خوانیم: «طنز معلول بدبینی است.» او می‌گوید: «شما کسی را نمی‌بینید که خوش‌بین و خوشحال باشد و طنز بنویسد. به عقیده من شعر سعدی و حافظ تماماً طنز هستند. اما طنز نه به معنای شوخی که از نظر عجیب و غریب بودن.» در پایان این شماره هم اشعار طنزگونه کیومرث منشی‌زاده را با عنوان «تاریخ تاریخ یا جغرافیای تاریخ» می‌خوانیم.
مشخصات کتاب :
تاریخ نشر: مرداد ۱۳۸۷
تعداد صفحات: ۱۲۸
شابک: ۸-۲۷۳-۵۰۶-۹۶۴-۹۷۸
نوبت چاپ: اول
قیمت: ۲۳,۰۰۰ ریال
شمارگان: ۲۵۰۰
***
کتاب طنز – جلد پنجم
کتاب طنز ۵، همان طور که از نامش پیداست از زوایای مختلف به طنز پرداخته است. در بخش ابتدایی کتاب شوخ‌طبعی تعریف شده و از نظر بزرگانی همچون: برنارد شاو، ارسطو و افلاطون به آن پرداخته شده است.
کتاب طنز ۵، همان طور که از نامش پیداست از زوایای مختلف به طنز پرداخته است. در بخش ابتدایی کتاب شوخ‌طبعی تعریف شده و از نظر بزرگانی همچون: برنارد شاو، ارسطو و افلاطون به آن پرداخته شده است. در بازخوانی چرند و پرند دهخدا، شیوه و شگردهای دهخدا را در نوشتن چرند و پرند به تفسیر آورده است. این شیوه و شگردها عبارت‌اند از: بزرگ‌نمایی؛ تشبیه به حیوانات؛ ذم شبیه به مدح و مورد چهارم آنکه دهخدا، مطلب را از جاهای دور، از جایی که به ظاهر هیچ ربطی به اصل مسئله ندارد، آغاز می‌کند و ناگهان به موضوع مورد نظر خود می‌رسد.
در بخش بعدی کتاب طنز با عنوان «چون نیک بنگری همه تزویر می‌کنند» طنز رندانه لسان‌الغیب به زیبایی توصیف شده است. در این بخش می‌خوانیم: «طنز حافظ نسبتی با فکاهه و لاجرم خنده ندارد، البته در مواجهه عادی. ولی پس از آنکه مخاطب با زبان خواجه شیراز انس گرفت، خنده رندانه هم رخ می‌نماید. خنده‌ای که دیرپاست و به هیچ وجه زایل نمی‌شود و آنجاست که می‌شود با دل خونین، لب خندان آورد.» در قسمت بعدی مطلبی درباره «ملاجعفری خروس‌باز»، شخصیت طناز دوره صفوی آورده شده.
ملاجعفری از فضلا و مشاهیر اصفهان بود که پس از پرداختن به علوم و فضایل، عاشق خروس‌بازی شد. و در ادامه… در بخش بعدی قصه «موش و گربه‌ها» به روایت دست‌نویس‌های کهن آمده، پس از آن از منظر زیگموند فروید، لطیفه‌ها و ضمیر ناخودآگاه بازاندیشی شده است. نگاهی گذرا به طنز کیومرث منشی‌زاده و در نهایت اشعاری طنزگونه از سعید نوری، پایان‌‌بخش این شماره کتاب طنز است.
مشخصات کتاب :
تاریخ نشر: اردیبهشت ۱۳۸۸
تعداد صفحات: ۱۴۴
شابک: ۹-۶۴۵-۵۰۶-۹۶۴-۹۷۸
نوبت چاپ: اول
قیمت: ۲۲,۰۰۰ ریال
شمارگان: ۲۵۰۰
***
کتاب طنز – جلد ششم
در این کتاب علاوه بر مقالات متخصصین مربوط به هر حوزه، چند سخنرانی از زنده یاد منوچهر احترامی و همچنین مقاله ای مفصل از کتاب پژوهشی «طنز در ادبیات تعزیه» که متاسفانه امکان انتشار نیافت، گردآوری شده است.لازم به ذکر است «کتاب طنز ۶» با مقالاتی از یوسفعلی میرشکاک، رویا صدر، محمدعلی علومی، سید عمادالدین قرشی، ابوالفضل حری، اسدالله امرایی، اسماعیل امینی گردآوری شده است.
مشخصات کتاب :
تاریخ نشر: فروردین ۱۳۹۱
تعداد صفحات: ۲۳۲
شابک: ۵-۲۵۷-۱۷۵-۶۰۰-۹۷۸
نوبت چاپ: اول
قیمت: ۴۵,۰۰۰ ریال
شمارگان: ۲۵۰۰
***
کتاب طنز – جلد هفتم
مجموعه کتاب های طنز در راستای تببین و تشریح مبانی طنز مکتوب کشور، معرفی شخصیت های برجسته طنز کهن و معاصر و در مجموع آشنا کردن مخاطب با طنز فاخر به نگارش در آمده است.
در شماره هفت این کتاب مهدی فرج الهی به معرفی کاریکلماتور و آثار، زندگی و شخصیت هنری زنده یاد پرویز شاپور می پردازد. سید مسعود رضوی نیز مطلبی با عنوان “آیات شیطانی” نکاتی درباره آقا جمال خوانساری و کتاب “عقاید النساء” یا “کلثوم ننه” به نگارش در آورده است و متن این کتاب و همچنین شخصیت ادبی آقا جمال الدین خوانساری را بررسی کرده است.
در این شماره همچنین محمدعلی علومی در مطلبی با عنوان “هزار و یک شب، هزار و یک طنز” با تشریح طنز در داستان های هزار و یک شب، خلاصه ای از داستان “حکایت خلیفه صیاد” را برای نمونه آورده است.
از دیگر مطالب خواندنی این شماره، مقاله ای با عنوان “شناسنامه خر” است که در آن حسین متقی گزیده ای از خرنامه ها را به روایت دستنویس های کهن به نگارش در آورده است.
سید عبدالجواد موسوی نیز طنزنوشته های شاعران برجسته شعر فارسی همچون سعدی شیرازی، حکیم سنایی، مولانا جلاالدین محمد بلخی، ابوالقاسم فردوسی، حکیم انوری، سوزنی سمرقندی،عمر خیام نیشابوری و عبید زاکانی را مورد بررسی قرار داده است.
مشخصات کتاب :
تاریخ نشر: خرداد ۱۳۹۳
تعداد صفحات: ۱۸۰
شابک: ۱-۴۱۱-۱۷۵-۶۰۰-۹۷۸
نوبت چاپ: اول
قیمت: ۷۹,۰۰۰ ریال
شمارگان: ۲۵۰۰
انتشارات سوره مهر
