نشریات فکاهی
جبار باغچه بان در زندان شهر ايروان که در پي اعتراضات مسلمانان قفقاز در آنجا زنداني بود، به فکر انتشار هفته نامه فکاهي “ ملا نهيب “ افتاد و به ياري ذوق نقاشي که از پدر معمارش به ارث برده بود، پنجاه نسخه هشت صفحه اي را طي يک هفته مصور کرد.
اين نشريه به دليل مطالب بديع و طنزآميز خواهان بسياري در خارج از زندان پيدا کرد با اين حال انتشارش بيش از يک ماه به طول نکشيد. سپس آن را دوباره به نام “ ملا باشي” منتشر کرد که بخاطر دشواري تهيه کاغذ و ژلاتين که بايستي از خارج زندان تهيه مي‌شده است، ادامه پيدا نکرد. اهميت کار جبار در اين بود که به لزوم چاپ مطالب انتقادي و طنز آميز و رساندن آن به دست خوانندگان در راستاي آگاه سازي جامعه پي برد و همچنين او به اهميت آموزش به کودکان و زنان اعتقاد پيدا کرد. از اين رو، بعد از آزادي از زندان، با وجود مخاطرات فراوان، به طور پنهان به تدريس خصوصي دختران پرداخت و اولين داستانهاي منظوم تحت عنوان قيزيللي يا پراق (برگ زراندود) و بايرامچليق (مژده رساني عيد ) براي کودکان را به 1290 شمسي در ايروان به چاپ رساند.
جبار بعد از مدتي فعاليت مطبوعاتي شامل همکاري با مشهورترين روزنامه قفقاز از جمله “ ملا نصر الدين “، دست به انتشار سومين نشريه فکاهي خويش “ لک لک “ در ايروان به سال 1291 شمسي (1914 ميلادي) زد و مطالب خود را با نام مستعار “عاجز” در آن به چاپ رساند. مقالاتي از م. م. فتح الله يف به عنوان مدير و صاحب امتياز، در اين نشريه هم چاپ شده است.
اين نشريه هشت صفحه اي پس از شروع جنگ جهاني اول، براي نجات از توقيف، در روز سي ژوئن 1914 ميلادي ( شماره دوازدهم) تعطيل شد در حاليکه زمان انتشارش يک سال بيشتر به طول نکشيد. اين نشريه با اينکه هفتگي بود، روند انتشارش نا منظم بود و گاهي تا يک ماه، توفيق چاپ را نداشت.
آنچه مسلم است که اين است که مجله “ لک لک “ بعد از نشريات فکاهي “ ملانصرالدين “ (1906)، “ بهلول “ (1907)، “ زنبور “ (1909)، “ مرآت “ (1910)، “ آري “ (1910) و “ کل نيت “ (1912)، به عنوان هفتمين نشريه فکاهي شناخته مي‌شود که به زبان آذربايجاني (ترکي) در مي‌آمد.
در نتيجه، جبار را به عنوان يکي از پيشگامان نشريات فکاهي در منطقه قفقاز به خصوص آذربايجان مي‌شناسند. جبار بالاخره با خانم آموزگار “ صفيه مير بابائي “ ازدواج و زندگي مشترک را شروع کرد. هر دو به سال 1297 جبار باغچه بان – صفيه مير بابائيشمسي در يک دبستان مختلط پسرانه و دخترانه واقع در قصبه نوراشين که از توابع ايروان بود، به کار آموزگاري پرداختند. سر انجام جبار با شدت گرفتن کشمکشهاي قومي و ديني در ايروان ناشي از انقلاب روسيه که طي آن والدين خود را از دست داد، به ناچار در سال 1298 شمسي به همراه همسر به ايران، سرزمين پدري خود کوچ کرد و از راه جلفا، وارد شهر “مرند” شد و در آن وقت بيش از سي و چهار سال نداشت.
جبار در مرند به شغل آموزگاري در مدرسه دولتي “ احمديه “ مشغول شد و موفق به نوشتن نمايشنامه “ خُر خُر “ شد. براثر کوششهاي بي رياي او در تعليم و تربيت و نيز بهداشت شاگردان، سبب شد که نظر مدير کل فرهنگ آذربايجان “ ابوالقاسم فيوضات “ جلب شود لذا به مدير مدرسه احمديه دستور داد که هر چه زودتر وسايل انتقال جبار را به تبريز فراهم کند تا عجايب کارهاي او از جمله اجراي نمايشنامه “ خُرخُر “ در حياط دبستان براي بچه ها که در آن زمان بي سابقه بود، را با چشم خود و از نزديک ببيند. در اين دوره، جبار اجازه تاسيس يک دبستان دخترانه در مرند را گرفت اما به خاطر مخالفتهاي متعصبان موفق به بازگشايي آن نشد.
زندگینامه
میرزا جبار عسگرزاده معروف به جبار باغچه‌بان (۱۲۶۴، ایروان – ۴ آذر ۱۳۴۵) بنیان‌گذار نخستین کودکستان و نخستین مدرسه ناشنوایان ایران در تبریز است. او همچنین اولین مؤلف و ناشر کتاب کودک در ایران است.
ابتکارات
ابتکارات ویژه باغچه‌بان در آموزش عبارت بودند از:
روش شفاهی در تعلیم ناشنوایان
آموزش روش حساب ذهنی به ناشنوایان
گاهنجار (گاه‌نما) وسیله‌ای برای نشان دادن پستی و بلندی‌های اقیانوس‌ها روی نقشه به کودکان
الفبای گویا
گوشی استخوانی یا تلفن گنگ
آثار
تهران، دبستان ناشنوایان. ۱/۳/۱۳۱۹
برنامه کار آموزگار – ۱۳۰۲
الفبای آسان – ۱۳۰۳
الفبای دستی مخصوص ناشنوایان – ۱۳۰۳
خانم خزوک – ۱۳۰۷
زندگی کودکان – ۱۳۰۸
گرگ و چوپان – ۱۳۰۸
پیر و ترب – ۱۳۱۱
بازیچه دانش – ۱۳۱۱
دستور تعلیم الفبا – ۱۳۱۴
علم آموزش برای دانشسراها – ۱۳۲۰
بادکنک – ۱۳۲۴
الفبای خودآموز برای سالمندان – ۱۳۲۶
پروانه‌نین کتابی – ۱۳۲۶
الفبا – ۱۳۲۷
اسرار تعلیم و تربیت یا اصول تعلیم الفبا – ۱۳۲۷
الفبای گویا – ۱۳۲۹
برنامهٔ یک‌ساله – ۱۳۲۹
کتاب اول ابتدایی – ۱۳۳۰
حساب – ۱۳۳۴
کتاب اول ابتدایی – ۱۳۳۵
آدمی اصیل و مقیاس واحد آدمی – ۱۳۳۶
درخت مروارید – ۱۳۳۷
خیام آذری – ۱۳۳۷
رباعیات باغچه‌بان – ۱۳۳۷
روش آموزش کر و لال‌ها – ۱۳۴۳
من هم در دنیا آرزو دارم – ۱۳۴۵
بابا برفی – ۱۳۴۶
عروسان کوه – ۱۳۴۷
زندگینامهٔ باغچه‌بان به قلم خودش – ۱۳۵۶
شب به سر رسید – ۱۳۷۳
کبوتر من – ۱۳۷۳
منبع : روزنامه ابتکار (نسخه شماره 6018) – ویکی پدیا
