چرا مردم به واقعه ای تلخ، واکنش طنزآمیز نشان می دهند؟ آیا این واکنش طبیعی است؟ از طرف دیگر بسیاری از این پیام ها نقد طنازانه شخصیت هایی است که برای اقشار و نسل های مختلف جامعه شناخته شده و قابل احترام است.
کافی است گوشی خود را بعد از چند ساعت به اینترنت وصل کنید تا از هجوم پیام های بیشمار که از سوی گروه های مختلف شبکه های مجازی ارسال می شود، برای چند دقیقه هنگ کند. محتوای بسیاری از این مطالب هم نگاه طنزآمیز به مسائل روزمره جامعه است. مسائلی که برخی از آن ها نه تنها شادی آور نبوده بلکه بسیار تلخ و ناگوار است. برای مثال می توانیم به همین هواپیمایی که چند هفته پیش در بیخ گوش مردم تهران سقوط کرد، اشاره کنیم. هنوز دودهای سیاه ناشی از سقوط در آسمان پراکنده بود که هزاران پیام در فضاهای حقیقی و مجازی یا از طریق پیامک برای بسیاری از ما ارسال شد که این واقعه تلخ به صورت طنز بیان شده بود. سوالی که پیش می آید این است که چرا مردم به واقعه ای تلخ، واکنش طنزآمیز نشان می دهند؟ آیا این واکنش طبیعی است؟ از طرف دیگر بسیاری از این پیام ها نقد طنازانه شخصیت هایی است که برای اقشار و نسل های مختلف جامعه شناخته شده و قابل احترام است. آیا این نقدهای طنازانه ناشی از خلاقیت مردم ایران در این زمینه است یا به نوعی صدای اعتراض آن ها به شرایط زندگیشان است؟
به گزارش شیرین طنز، به نقل از سلامت نیوز، در ادامه گفت و گوی شفقنا زندگی با دکتر سعید معیدفر، جامعه‌شناس و آسیب‌شناس اجتماعی و دکتر حمیدرضا دائمی، فوق تخصص روان شناسی تربیتی و دکترای علوم تربیتی در مورد علل نگاه طنز به مسائل تلخ اجتماعی اشاره شده است:
نگاه طنازانه از فشار مشکلات می کاهد
معیدفر با بیان اینکه اجزای جامعه مانند اعضای بدن عمل می کنند، گفت: مانند اعضای بدن که هنگام بروز مشکلی، به صورت متناسب با آن عمل می کند، جامعه هم سعی می کند نسبت به آنچه که رخ می دهد واکنش متناسب ارائه دهد و واکنشی از خود بروز می دهد که متناسب با شرایط جامعه است.
این جامعه شناس با اشاره به اینکه جامعه به دو نوع باز و بسته تقسیم می شود، اظهار کرد: هنگامی که جامعه ای بسته باشد افراد آن نمی توانند در مقابل مشکلی که وجود دارد ، هرچقدر هم ناگوار و بزرگ باشد، واکنش متناسب نشان دهند. زیرا این جوامع امنیتی هستند و افراد می پندارند اگر واکنش متناسب نشان دهند با عکس العمل امنیتی رو به رو می شوند. در صورتی که اعضای یک جامعه باز به راحتی می توانند در مقابل مسائل واکنش متناسب نشان دهند.
افراد جامعه به مشکلاتشان می خندند، زیرا راهکار دیگری برای آن ها وجود ندارد
وی ادامه داد: از طرف دیگر، گاهی انقدر مسائل و مشکلات در جامعه ای تلنبار می شود که مردم جامعه می دانند نشان دادن واکنش جدی بی فایده است و حتی اگر هم واکنش جدی از خود بروز دهند، اثری ندارد و مشکل نه تنها حل نخواهد شد، بلکه ادامه هم خواهد داشت به همین دلیل اعضای جامعه به عکس العمل طنز و شوخی روی می آورند.
این آسیب شناس اجتماعی با اشاره به انتشار برنامه هایی طنز آمیز از سوی رسانه ها، گفت: سال ها است که برنامه هایی از رسانه ها منتشر می شود که در آن مسائل و مشکلات اجتماعی به صورت طنزآمیز نقد می شوند، همین از بار مشکلات کم کرده و باعث می شود افراد جامعه به مشکلاتشان بخندند، زیرا راهکار دیگری برای آن ها وجود ندارد. معید فر با تاکید براینکه نگاه طنزآمیز به مشکلات بخشی از فرهنگ مردم ایران شده است، افزود: ما از این طریق سعی می کنیم از فشار مشکلات بکاهیم.
مطالب طنز، صدای اعتراض مردم است
طنازی نسبت به برخی شخصیت ها زبان اعتراض یک نسل به آرمان های نسل دیگر است. وی درمورد نگاه طنز به شخصیت های شناخته شده یک جامعه توضیح داد: برخی شخصیت ها تابو هستند و کسی نمی تواند در فضای حقیقی به راحتی در مورد آن ها اظهار نظر کند. از یک طرف هم جامعه نسبت به این افراد موضع دارد و نیاز دارد راجع به آن ها اظهار نظر کند. به همین دلیل افراد سعی می کنند در فضای مجازی گلایه خود به برخی از اشخاص را بروز دهند، زیرا گمان می کنند دلیل اوضاع نابسامان زندگیشان اقدامات این افراد است و می دانند این نحوه برخورد با مشکلات برای آن ها دردسرساز نخواهد بود. در واقع این زبان اعتراض یک نسل به آرمان های نسل دیگر است.
این آسیب شناس ادامه داد: البته ممکن است برخی شخصیت ها برای یک نسل به خصوص مهم و قابل احترام باشد و نسل به نسل که می گذرد اهمیت شخص هم کاهش پیدا کند و نسل جدید صحبت کردن درمورد این شخص را توهین به وی ندانند.
معیدفر در پایان تاکید کرد: اکثر این مطالب طنز و جک، به نوعی صدای اعتراض مردم است. اعتراض به شرایطی که با اهداف و نیازهای آن ها ناسازگار است. اعتراض به یک سیستمی که کارایی لازم را ندارد و به جای حل مشکلات فقط از بیان آن جلوگیری می کند.
مردم ما در شادی ها سرمایه گذاری نمی کنند
در ادامه، حمیدرضا دائمی، متخصص روانشناسی با تاکید بر اینکه به مسائل باید از جنبه های مختلف نگاه شود، توضیح داد: ممکن است یک واقعه فقط برای قشری از جامعه ناگوار باشد و قشری دیگر مساله را ازجنبه دیگر نگاه می کنند، به همین دلیل راجع به موضوع مطالب طنز منتشر می کنند. این فوق تخصص روان شناسی تربیتی ادامه داد: از طرف دیگر مردم ایران در شادی های سرمایه گذاری نمی کنند و به شادی نمی پردازند، در صورتی که دین ما فقط عبادت نیست، بلکه برای شادابی روحیه مردم است. حتی بسیاری از روایات نشان دهنده روحیه شاد و ارائه مطالب طنزآمیز از سوی بزرگان دین است.
وی با اشاره به خلاقیت برخی افراد در ساختن مطالب طنزآمیز، اظهار کرد: افرادی که در این زمینه خلاقیت دارند دائما به دنبال سوژه هایی هستند که قادر باشند از طریق آن مردم را بخندانند. باید به استعدا این افراد بها داده شود و فضا باز شود تا از این خلاقیت در جهت مثبت بهره بگیرند. این دکترای علوم تربیتی ادامه داد: از طرف دیگر، هنگامی که یک اتفاق ناگوار برای فردی رخ می دهد، نباید تا آخر عمر زانوی غم بغل بگیرد، بالاخره باید به زندگی ادامه دهد و مسائلی وجود داشته باشد که باعث شود این فرد حتی یک لبخند کوچک بزند.
در انتشار مطالب طنز مرزبندی نشده است
دائمی در ادامه با اشاره به اهانت به برخی قومیت ها و شخصیت ها در برخی مطالب طنز گفت: دلیل این امر این است که برای انتشار اینگونه مطالب مرزی تعیین نشده است. از طرف دیگر ممکن است افرادی که دارای مسئولیت های مهم هستند نقاط ضعفی داشته باشند که باعث شود مردم از همان نقطه ضعف برای ساختن جک استفاده کنند. وی تاکید کرد: اگر این مطالب با رعایت شخصیت افراد و احترام به قومیت های مختلف باشد تا حرمت کسی شکسته نشود، شاد بودن و نگاه طنازانه داشتن هیچ ایرادی ندارد.البته اگر موقعیتی برای انتقاد واقعی به برخی مسائل وجود داشت، بهتر بود.
این فوق تخصص روان شناسی تربیتی به این پرسش که آیا این مطالب طنز آمیز در جوامع دیگر هم وجود دارد یا خیر، پاسخ داد: انتشار این مطالب در همه جوامع است اما میزان آن در برخی جوامع بیشتر است. برای مثال مردم در ایران اکثرا یک هفتم از هشت ساعت کاری را به کار مشغول هستند و در مدتی که کار نمی کنند سعی می کنند وقت خود را به گونه ای پر کنند. از طرف دیگر افرادی که موقعیتی برای بروز خلاقیت خود نمی یابند سعی می کنند از خلاقیت خود از این طریق بهره ببرند. وی در پایان گفت: بهتر است از کودکی فرصتی را برای بروز خلاقیت برای فرلزندانمان فراهم کنیم تا خلاقیت آن ها به صورت نامطلوب بروز پیدا نکند.
