دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی (ره) با اشاره به اینکه وجهه طنز محوری در جامعه نشان از ذکاوت مردم جامعه دارد، گفت: فکاهی و طنز در واقع معبری برای بیان بسیاری از مشکلات مردم است.
به گزارش شیرین طنز، به نقل از خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، یکی از مسایلی که همواره از سوی بسیاری از جامعه شناسان و روانشناسان جامعه ما مورد بررسی قرار گرفته و البته عامه مردم نیز کم از آن نگفته اند، ویژگی شوخ طبعی، گفتار فکاهی و بذله گویی فراوان جامعه است، ما ایرانی ها عادت داریم که برای هر اتفاقی که می افتد جوک بسازیم و این ریشه در فرهنگ دور و درازی دارد که این طبع طنزگونه را پرورش داده است.
به بهانه بررسی ابعاد جامعه شناختی این ویژگی رفتاری در جامعه ایران، با دکتر علی انتظاری به گفت وگو نشسته ایم، او مدیرگروه جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی (ره) است. آنچه که در ادامه می آید حاصل نظرات وی در مورد مساله فکاهی و جوک در زندگی ایرانیان است که در گفت وگو با خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان بیان کرده است:
دکتر انتظاری در ابتدای مباحث خود با اشاره به خصوصیات جوامعی که فرهنگ طنز محوری در آنها موج می زند، اظهار کرد: این ویژگی در پی برخی کمبودها در جامعه پدید می آید، وقتی تا این اندازه طنز در جامعه وجود داشته باشد و به نوعی افراط در آن وجود باشد، نشان از مشکلاتی حل نشده است.
وی ادامه داد: اگر فضاهای گفت وگومحور فراهم شود و مردم موضوعات مختلف اجتماعی و مسایل خودشان را به شکل نرمال در قالب این فضاها ارایه کنند در نتیجه شرایط به گونه ای دیگر رقم خواهد خورد و دیگر شاهد این نیستیم که هر مساله ای حتی مسایل جدی سر از طنز و فکاهی در بیاورد.
این جامعه شناس معتقد است: اگر فضا عکس این باشد یعنی امکان گفت وگو فراهم نباشد سبب شکل گیری نوعی مقاومت می شود و این محدویت به صورت انرژی ذخیره شده و جایی به شکل نا بهنجار بروز می کند، این نابهنجاری ممکن است در قالب فکاهی بروز یابد، البته منظور ما این نیست که هر فکاهی نابهنجار است بلکه مقصود آن دسته فکاهی هایی است که مبتنی بر تمسخر است که این قالب خوبی نیست. اساسا شکل فکاهی مسالمت آمیر است ولی گاهی ممکن است خشونت داشته باشد که زاییده همین محدودیت هایی است که برشمردم.
وی در پاسخ به پرسشی در مورد علت ایجاد این چنین شرایطی و پناه بردن افراد به فضاهای مجازی و تکیه بر شوخی و قالب گفتار فکاهی در هر شرایطی ابراز کرد: مشکل از اینجا ناشی می شود که کانال های ارتباطی در جامعه ضعیف هستند و فضاهای گفت گو در جامعه محدود است در نتیجه امکان برای رشد نابهنجارهای کلامی و رفتاری بیشتر می شود.
این پژوهشگر ادامه داد: در جامعه ای که مردم در موضوعات مختلف با مسئولان خود گفت وگو داشته باشند، طبیعتا حرف هایشان را می زنند و به این شکل در واقع خودشان را تخلیه می کنند و به اصطلاح عامیانه دق و دلی شان را در قالب این گفت وگو با مسوول خالی می کنند.
مدیرگروه جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی(ره) با تاکید بر اینکه مقصود ما از گفت وگو کانال ارتباط رسمی مردم و مسئولان است، افزود: متاسفانه، کمتر پیش می آید که چنین اتفاقی بیفتد و در واقع به جز معدود مواردی تنها پل ارتباطی صدا وسیما است که تقریبا یک طرفه با مردم ارتباط دارد، به نوعی صدا و سیما بیشتر بنگاه پیام رسان است تا اینکه بخواهد پل ارتباطی گفت وگو محور با اصناف مختلف باشد. من سوال می کنم برای مثال صنف آهنگران در جامعه ما چه جایگاهی برای گفت وگو دارند؟ اقشار اصناف دیگر چه صدایی دارند؟ صدا وسیما بیشتر بلندگوی کارمندان هنرمند است.
انتظاری افزود: با این وضعیت فکاهی و جوک سازی امری طبیعی است چراکه کانال های ارتباطی در جامعه ضعیف است. در عین حال ما در عرصه فضاهای عمومی کشورمان فضاهای گفت وگویی که افراد در آن با هم مراوده داشته باشند، نداریم، یعنی صحبت کردن فقط در سطح خانواده و خویشان خلاصه شده است و علت استقبال از شبکه های مجازی نیز به دلیل فقر در همین کانال های ارتباطی در جامعه و مشکلاتی که در قالب طنز بیان می شود، است.
وی در پایان خاطرنشان کرد: البته جوک سازی در جامعه ما ریشه در هوشمندی و ذکاوت بالای اجتماعی مردم دارد، این که در شرایط مختلف با هر مساله ای از موضع طنز برخورد می کنند ولی باز هم نمی توان کتمان کرد که افراط در این مساله نشانگر فقر فضاهای گفت وگویی در جامعه است.
