اسماعیل امینی، استاد دانشگاه و شاعر طنزپرداز در دوره آموزش شعر کلک خیال گفت: در شعرهای میرزا حسین کریمی مراغه‌ای، آمیزه‌ای از همه گونه‌های طنز، عرفانی، تعلیمی، حکمی و ژورنالیستی موج می‌زند.
به گزارش شیرین طنز، به نقل از بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان، چهارمین دوره آموزشی «کلک خیال» که به همت بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان، در حاشیه کنگره ملی نکوداشت استاد کریمی مراغه‌ای در ارومیه در حال برگزاری است با برپایی سه کارگاه آموزشی، روز دوم خود را سپری کرد.
طبق این گزارش، مصطفی قلی‌زاده علیار، اسماعیل امینی و غلامرضا طریقی که از شاعران و اساتید ترک‌زبان شعر فارسی هستند، برای هنرجویان این دوره نیمه متمرکز کارگاه آموزشی برگزار کردند.
شعر امروز ما از حیث جنبه‌های حکمی، لاغر و نحیف است
قلی‌زاده علیار که از شاعران شناخته‌شده استان آذربایجان غربی است در کلاسی با عنوان «حکمت در شعر» به ارتباط این دو با یکدیگر پرداخت. وی در پاسخ به این سئوال که منظور از حکمت در شعر چیست، گفت: «با توجه به آیه ۲۶۹ سوره بقره، حکمت معرفتی است که خدا به هرکسی که بخواهد، می‌دهد و این معرفت، بالاتر از علوم مرسومی مثل علم پزشکی، فقه، اخلاق و … است. البته این معرفت با وحی که صرفاً مخصوص پیامبر (ص) بوده، متفاوت است. انسان با رسیدن به حکمت الهی، حق را از باطل تشخیص می‌دهد و آنچه را دیگران نمی‌بینند، او می‌بیند و مشاهداتش در آثارش منعکس می‌شود.»
قلی‌زاده با بیان اینکه مفاهیم عالی در شعر بزرگان ما به واسطه حکمت است، افزود: «حکمت، معرفتی است در انسان، فراتر از علم عادی که انسان به وسیله آن همه مفاسد و مصالح را تشخیص می‌دهد.»
او با نقل حدیثی از رسول اکرم (ص) که می‌فرمایند «ان من الشعر لحکمه وان من البیان لسحرا» اینگونه توضیح داد: «می‌توان از این روایت استنباط کرد که نگاه انبیا، ائمه و علما به جنبه حکمی شعر است و ماندگاری شعر هم در همین است. البته راه رسیدن به این حکمت، پرهیز از مفاسد، تذهیب نفس و خلوت با خداست. این‌ها رموزی است که درهای حکمت الهی را به روی انسان می‌گشایند و حکمت الهی از قلبش طلوع می‌کند و بر زبانش جاری می‌شود.»
او با اشاره به ابیاتی از بزرگان شعر کهن فارسی گفت: «حکیم سنایی، حکیم خاقانی و … نمونه‌های بارزی از حکمای شاعر بودند که نوع حکمتشان الهی است.»
قلی‌زاده علیار با ابراز تاسف از اینکه شعر معاصر در فارسی، ترکی، عربی و کردی نسبت به ارزش‌های حکمی بسیار بیگانه است، اضافه کرد: «شعر امروز ما متاسفانه از حیث جنبه‌های حکمی، لاغر و نحیف است؛ هرچند ممکن است گاهی در زبان و شاعرانگی محکم باشد. به همین دلیل هم ماندگار نخواهد بود و اغلب عمر شعر از عمر شاعر کم‌تر است.»
وی سخنش را با نقل قولی از مرحوم حکیم الهی قمشه‌ای مستند کرد و گفت: آن مرحوم به ملک‌الشعرای بهار اینطور گفت: «برای ماندگار شدن شعرتان باید حکمت بیاموزید.»
این شاعر اهل ارومیه با بیان اینکه در گذشته خیلی از شعرای ما در حلقه‌های خصوصی و درس‌های حکمت علما و اندیشمندان شرکت می‌کردند، اظهار داشت: شعرا باید رویکرد آموزش داشته باشند برای حکمت. همه شعرا که دستی بر آتش دارند، مفتخر به این‌اند که مدتی در محضر حکیم و عالمی زانوی تلمذ زمین زده‌اند.
دادوستدهای زبان ترکی و فارسی
دکتر اسماعیل امینی، شاعر، مدرس دانشگاه و دبیر علمی دهمین جشنواره شعر فجر، در کلاسی با موضوع «خدمات متقابل شعر فارسی و ترکی» به اهمیت شناخت این دو ساحت شعری پرداخت.
وی در ابتدای جلسه به برخی سئوالات متداول در باب شعر و شاعری توجه نشان داد و در توضیح این مسئله که می‌گویند، شعر گفتن از هرکسی بر نمی‌آید، گفت: «دامن زدن به این بحث‌ها، اغلب کار عوام بوده و آن‌قدر تکرار شده که به باور رسیده است. به همین دلیل، کسانی که شعر می‌گویند، به مطالعه و یادگیری احساس نیاز نمی‌کنند. گاهی شاعرانی را می‌بینیم که ناگهان شعرشان سروصدا می‌کند و بر سر زبان‌ها می‌افتد، اما پس از چند سال، به این دلیل که اندوخته‌های تجربی‌اش از مطالعه و اندیشه خالی بوده، دوره‌اش تمام می‌شود.»
امینی همچنین افزود: «گرچه نمی‌توانیم شاعران را باهم مقایسه کنیم، ولی شعرهای یک شاعر را می‌توانیم. در واقع شعر هرکس مثل دست خط اوست.»
وی در پاسخ به این سئوال که چطور می‌توان به زبان درست در شعر رسید، گفت: «چیزی در شعر پیش‌اندیشیدنی نیست. مگر کسی می‌تواند تصور کند که اگر عزیزی را از دست دهد، چطور گریه کند؟ به همین طریق هم نمی‌توان فهمید اگر روزی شعر بگوید به چه زبان و بیان و احساسی شعر می‌گوید.»
امینی همچنین در تعریف نقد و منتقد ادبی گفت: «مشکل از جایی ناشی می‌شود که اصطلاحاتی که در یکی از شاخه‌های علم به‌کار می‌رود، ممکن است در زبان روزمره و معمول هم به‌کار برود، ولی با معناهای متفاوت. معنای نقد در حیطه ادبی، ارزیابی اثر است. ارزیابی نه اینکه کسی بیاید و خوب و بدش را بگوید. منتقد واسطه‌ای میان مخاطب و شاعر است و اثر را برای فهم بهتر مخاطب تفسیر می‌کند. آن جا ملتزم به گفتن نکات منفی و مثبت نیست، ولی می‌تواند این کار را هم بکند.»
امینی در ادامه درباره ارتباط دوسویه میان شعر ترکی و فارسی در طول تاریخ سخن گفت. او ضمن اشاره به اهمیت بررسی موشکافانه این ارتباط افزود: «منابع الهام شعری کسانی که ترکی بلد نبودند، به طور ناخودآکاه محدود شده است. گرچه بعضی شاعران مثل مولانا در شعرهایشان به صورت پراکنده از کلمات ترکی استفاده کرده‌اند، ولی ارزش سبک‌شناختی ندارد. از سوی دیگر، مقدار زیادی از ترکیبات اشعار فارسی به همان صورت ترکیبی وارد شعرهای ترکی شده است؛ مثل اشعار نسیمی، ملامحمد فضولی و …. همین‌طور اندیشه‌های غالب و حاکم بر شعر فارسی به ویژه غزل در دوشاخه تعلیم و عرفان روی شعر ترکی تاثیر زیادی گذاشته است. شعر ترکی به یقین در طنز پیشتازتر است و فارسی از شعر ترکی تاثیر گرفته است.»
دبیر علمی جشنواره شعر فجر در انتها، شعرهای کریمی مراغه‌ای را مملو از گونه‌های متنوع شعری دانست و گفت: «در شعرهای میرزا حسین کریمی مراغه‌ای، آمیزه‌ای از همه گونه‌های طنز، عرفانی، تعلیمی، حکمی و ژورنالیستی موج می‌زند.»
امینی دقایق پایانی جلسه‌اش را به پاسخ به سئوالات هنرجویان و شاعران جوان اختصاص داد.
منزوی بزرگ‌ترین اتفاق در غزل معاصر بود
غلامرضا طریقی، شاعر و غزل‌سرای زنجانی که از اساتید و مدعوین این دوره بود در کلاسی که با عنوان «نگاهی به غزل امروز» در بعدازظهر یکشنبه ۲۸ شهریورماه برگزار شد به بررسی اجمالی آثار برخی از غزل‌سرایان معاصر و بیان تفاوت‌های ساختاری و زبانی آن‌ها با یکدیگر پرداخت.
طریقی، اشعار شاعران غزل‌سرای معاصر را از شهریار تا شاعران یک دهه اخیر جامعه ادبی کشور از دو حیث نوآوری و خلاقیت و زبان و ساختار مورد ارزیابی قرار داد و گفت: برای آثار هر شاعری می‌توان با این توجه به این دو پارامتر معدل و میانگینی در نظر گرفت و هر شاعری که از این دو حیث معدل خوبی دریافت کند، ارزش شعری بالاتری دارد و ماندگارتر است. برای مثال، شهریار جسارت زیادی در نوآوری داشت، اما گاهی این نوآوری جواب نداده است. ابتهاج که شاگرد شهریار است، سعی کرده بیش‌تر به اشعار سنتی نزدیک باشد؛ بنابر این مثل بسیاری دیگر در نوآوری خیلی موفق نبوده است. منوچهر نیستانی، شاعری است که منزوی و بهمنی نوع نگاه و تاثیرگذاری‌شان را از او آموخته‌اند.
طریقی با اشاره به زبان روان و سلیس شعر بهمنی، در اظهار نظری شعر منزوی را پایان همه تلاطم‌های ایجاد شده در غزل خواند و افزود: «می‌توان گفت منزوی بزرگ‌ترین اتفاق در غزل معاصر بود.»
طریقی همچنین در پایان جلسه به سئوالات و دغدغه‌های هنرجویان پاسخ داد تا پرونده روز دوم کلاس‌های دوره آموزش شعر کلک خیال بسته شود و شاعران برای شرکت در محفل شعر ترانگیزان غدیر راهی محل برگزاری نمایشگاه کتاب استان آذربایجان غربی واقع در مجتمع فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی این استان شوند.
گفتنی است دوازدهمین محفل شعر ترانگیزان به مناسبت عید سعید غدیر با حضور استاد کریمی مراغه‌ای و جمعی از شاعران صاحب‌نام کشور و استان‌های آذربایجان در شهرستان ارومیه برگزار شد. در این جلسه، پس از خوشامدگویی به شاعران و علاقه‌مندان از سوی مهدی قزلی، مدیرعامل بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان، تعدادی از شاعران جوان در کنار شعرای کهنه‌کار و باتجربه به شعرخوانی پرداختند.
در این محفل، علاوه بر استاد میرزا حسین کریمی مراغه‌ای، دکتر اسماعیل امینی، غلامرضا طریقی، محمد رنجبری، علی شجاعی، سلیمان هاشم‌زاده، امین گنج‌پور، مرضیه انسان‌دوست، محمد صفری، یاسین حاجی‌زاده و … اشعار خود را قرائت کردند.
چهارمین دوره آموزش شعر کلک خیال، صبح دوشنبه با دو کلاس دیگر با تدریس ساعد باقری و ناصر فیض به کار خود پایان می‌دهد.
گفتنی است کنگره ملی نکوداشت استاد کریمی مراغه‌ای، عصر امروز دوشنبه ۲۹ شهریورماه از ساعت ۱۶ تا ۱۸ به همت بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان و همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان آذربایجان غربی در تالار وحدت ارومیه برگزار می‌شود.
