تفاوت شعر فرانو و کاریکلماتور از زبان محمد رضایی

یک شاعر، طنز را از اجزای جدایی‌ناپذیر شعر فرانو دانست و به تفاوت این گونه شعری با کاریکلماتور اشاره کرد.

به گزارش شیرین طنز، محمد رضایی که شعرهایی در قالب فرانو دارد، در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا – منطقه اصفهان، درباره این نوع شعر گفت: اکبر اکسیر که چندین سال در قالب‌های مختلف ادبی شعر گفته بود، در سال ۱۳۸۱ قالبی نو را ارائه کرد و نام آن را “فرانو” گذاشت. او مانیفست فرانو را مطرح کرد.

وی به دلیل نام‌گذاری این قالب با نوان “فرانو” اشاره کرد و افزود: یکی از اجزای لاینفک این قالب شعری، طنز است، به همین دلیل نام فرانو نیز یک نام طنزآور و طنزآلود است. “فرانو” ۲۰ مانیفست دارد که در کتاب “بفرمایید، بنشینید، صندلی عزیز…” از اکبر اکسیر آمده است.

رضایی ادامه داد: می‌توان به این قالب شعری، شعر گزاره‌ای هم گفت، چراکه از بیش از دو گزاره تشکیل شده است. به گونه‌ای که پس از گزاره ابتدایی، یک گزاره پایانی تلنگر و پتک می‌زند و طنز و شکایت در همین پایان‌بندی ارائه می‌شود.

او به تفاوت میان “فرانو” و “کاریکلماتور” اشاره و اظهار کرد: کاریکلماتور می‌تواند تک‌گزاره‌ای و با پیش فرض بازی با کلمات به صورت طنز و یا جد باشد. اما در فرانو باید حتی الامکان بازی با کلمات تقلیل یابد و به صورت مفهوم بیان شود، چرا که شعر فرانو شعر مفهومی است. این شاعر خاطر نشان کرد: در واقع فرانو با کلمات ساده، با ضرب‌المثل‌ها و با اصطلاحات عامیانه بازی می‌کند تا یک مفهوم ارائه دهد.

او با بیان اینکه شعر “جیغ بنفش” هوشنگ ایرانی نتوانست دوام بیاورد، تصریح کرد: اکبر اکسیر شناخت کاملی از ادبیات کلاسیک و گذشته ایران داشت و آن را در سبک خودش “فرانو” لحاظ کرد. به قول اکسیر، سعدی و حافظ نیز از فرانو استفاده کردند و فرانو و کاریکلماتور در گلستان سعدی بسیار دیده می‌شود. این شاعر در پاسخ به این‌که آیا می‌توان به “فرانو” شعر اطلاق کرد یا خیر، گفت: فرانو یک وجه شعریت دارد. در واقع زاویه‌ای که برای فرانو انتخاب می‌شود، وجه شعریت آن است. به عنوان نمونه “پسته لال سکوت دندان‌شکن است” که با زاویه بیان مناسب، شعریت یافته است.

رضایی در پاسخ به این پرسش که آیا “فرانو” را می‌توان سبک دانست درحالی‌که خود اکبر اکسیر آن را سبک نمی‌داند، اظهار کرد: نمی‌توان برای دانستن فرانو به عنوان یک سبک از مؤلف شاهد مثال آورد، این‌ را که سبک است باید از منتقدان پرسید. اما فرانو به دلیل این‌که کلمات، اصطلاحات و زوایای خاصی از ادبیات را بررسی می‌کند، می‌تواند یک سبک محسوب شود.

او با بیان این‌که اکبر اکسیر عقیده دارد که شاعر فرانو باید از پیشینه ادبیات کلاسیک استفاده کند، افزود: فرانو شعری نیست که به “لب جوی” و “دار و درخت” نیاز داشته باشد. شعر فرانو در خیابان، محل کار، خانه و … اتفاق می‌افتد و شاعر فرانو به پیرامون خود نگاه می‌کند و شعر فرانو می‌آفریند.

این طنزپرداز به اقبال شاعران به سرودن شعر فرانو اشاره و تأکید کرد: بسیاری از شاعران به سرودن شعر فرانو روی آورده‌اند و سبک فرانو در خانواده ادبیات پذیرفته شده است. او با اشاره به نحوه برخورد جوانان نسل امروز با “فرانو”، ادامه داد: بسیاری از جوانان را می‌شناسم که اکبر اکسیر را می‌شناسند و اثرهایش را خوانده‌اند. در محیط مجازی نیز بسیاری از فرانوهای اکبر اکسیر با نام مرحوم حسین پناهی انتشار پیدا کرده است.

رضایی اضافه کرد: درست است که بسیاری از آثار اکبر اکسیر با نام حسین پناهی یا سیمین بهبهانی منتشر شده اما مشاهده می‌شود که این شیوه گفتار در میان حتی غیرادبیاتی‌ها نیز پذیرفته شده است. وی با تأکید اینکه اکبر اکسیر با این سبک خود را در تاریخ ادبیات فارسی ماندگار کرد، گفت: با نشر فرانوهای اکبر اکسیر با نام خودش در سایت‌ها، خبرگزاری‌ها و رسانه‌ها می‌توان از اشتباهاتی که رخ می‌دهد، جلوگیری کرد.