نخستین کتاب پژوهشی طنز دفاع مقدس به طنز و شوخ‌طبعی در خاطره نوشته‌های این دوران می‌پردازد.
به گزارش شیرین طنز، به نقل از خبرگزاری فارس از شیراز، در کتاب پژوهشی «خنده‌های عمل‌نکرده» می‌خوانیم: «…یک بار یکی از جنازه‌ها توجه‌مان را جلب کرد و حساس شدیم کاغذی را که روی آن با خط درشت نوشته بود «وصیتنامه» بخوانیم، ببینیم امثال این بچه‌ها که تازه بالغ شده و از مال دنیا هم چیزی ندارند، بازماندگانشان را به چه اموری سفارش می‌کنند. کاغذ را که باز کردیم نمی‌دانستیم بالای سر بدن شهید بخندیم یا گریه کنیم. نوشته بود: برای من گریه نکنید. برای بابام گریه کنید که می‌خواهد خرج کفن و دفن مرا بدهد و برایم شب هفت و چهلم بگیرد. بینوا هرچی یک عمر جمع کرده باید بدهد مردم بخورند!»
عبدالرضا قیصری که ورود او به مقوله طنز به اواخر دهه هفتاد و با کتاب «خمپاره‌های خواب‌آلود» برمی‌گردد، در نخستین کتاب پژوهشی طنز دفاع مقدس کشور تلاش می‌کند که آن را از حالت تنها پژوهشی بیرون بیاورد و نمونه آن، طنز ابتدای این گزارش است که طنز موقعیت را به تصویر می‌کشد.
نمونه‌های دیگری از این نمونه طنز به نقل از کتاب‌های نویسندگان دفاع مقدس در این کتاب را تنها با یک خاطره دیگر از کتاب «خنده‌های عمل‌نکرده» مرور می‌کنیم:
«بیسیم‌چی می‌گفت: دشمن فوق‌العاده به ما نزدیک شده، نمی‌توانیم از خجالتشان در بیاییم، چه کار کنیم؟ که جواب مثل همیشه «مقاومت کنید» بود… هرچه بیسیم‌چی با گریه می‌گفت: آمدند، گرفتند، زدند، بردند، کشتند… و از این حرف‌ها، هیچ تأثیری نداشت. دست آخر با حالت عصبانی و تندی گفت: لامصب! اگه باور نداری، میخوای گوشی رو بدم با خودشون صحبت کن، اگر عربی بلدی! من (راوی خاطره) هم بین خنده و گریه اسیر شده بودم و به سختی خودم را کنترل می‌کردم.» و نویسنده در توضیح این نمونه طنزها می‌نویسد: «در این خاطره با یک طنز تلخ مواجه می‌شویم.»
نویسنده این اثر پژوهشی که به خاطره نوشته‌های دفاع مقدس در حیطه طنز می‌پردازد در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در شیراز بابیان این‌که موضوع‌بندی طنزهای دوران دفاع مقدس در آثار منتشرشده بسیار متنوع است می‌گوید: مسئله‌ای که این کتاب را از حالت تنها پژوهشی بودن بیرون می‌آورد؛ آوردن نمونه‌های طنز در موضوعات مختلف است.
وی خاطره طنز زیر با موضوع «انتقاد» که در فصل چهارم کتاب با عنوان «کارکردها و دستمایه‌های طنز در خاطره نوشته‌های جبهه و جنگ» آمده است را گویای این مطلب می‌داند:
«… از وضع مالی‌اش می‌نالید. می‌گفت: از اینجا که بروم نه کار درست و حسابی دارم نه سرمایه. یکی از رزمندگان قدیمی راهنمایی‌اش می‌کرد، می‌گفت: من جای شما باشم تا جنگ تمام نشده می‌روم خط مقدم، چند وقت آنجا می‌مانم تا شهید بشوم. شهید که شدی، بنیاد قطعاً یک مقداری پول در اختیارت می‌گذارد، خودت هم یک مقدار جور کن و روی آن بگذار و بده برای یک دستگاه مینی‌بوس و کرایه‌کشی کن! آقای خودت باش و نوکر خودت! فقط شهید بشوی، اولش یک کم خون می‌آید، که نباید بترسی!»
نمونه دیگر طنزی که در این کتاب موضوع‌بندی و بررسی‌شده در بخش اخلاق و اعتقادات است که نمونه‌ای از آن را در زیر آورده‌ایم.
«… آدم عجیب و غریبی بود. دست به غیبتش عالی بود. دائم هم ورد زبانش بود که:«الغیبتُ عجب کیفی دارد»! غیبت‌ها را دسته‌بندی کرده بود؛ جیم شدن از صبحگاه، رد شدن از لای سیم خاردار پادگان و رفتن به شهر، و از همه بدتر، پشت سر این و آن حرف زدن! جالب بود که قانون مجازات غیبت‌کننده را هم خودش وضع کرد و گفت:«هر کس غیبت نوع سوم بکنه و پشت سر دیگران حرف بزنه، هر کس غیبتش را می‌شنوه باید بهش پس گردنی بزنه». و بعد با همه دست داد که دیگر غیبت نکند. هنوز دستش در دست یکی از بچه‌ها بود که گفت:«رضا هم تنبلی را به اوج خودش رسونده، یک ساعته رفته چایی بیاره… »خوب، خودش اینطور خواسته بود و باید مجازات می‌شد…
وقتی فهمیدم مفقودالاثر شده می‌گفتم:«کاش امروز بود و تو سرم می‌زد تا این همه غیبت نکنم!»
نویسنده به همگان و نه‌تنها پژوهشگران توصیه می‌کند که این کتاب را بخوانند و چنان چه شما هم با ورق زدن این کتاب، خاطره‌ای با عنوان «یا بخور یا گریه کن» را بخوانید در حرف قیصری لحظه‌ای درنگ نمی‌کنید.
«… می‌گفت: مراسم دعای کمیل بود. «صفدر میرزایی» با «کماشبندی»، بالای تپه نگهبان بودند، دعا از بلندگو پخش می‌شد و در گوشه و کنار، هرکس برای خودش خلوت و حالی داشت. «کماشبندی» می‌گفت: آن شب«میرزایی» حدود دو کیلو انار با خودش آورده بود روی تپه و سرِ پست، تا آخر دعا می‌خورد و گریه می‌کرد. پرسیدم: «مگر می‌شود»؟! گفت: «وقتی عبارت‌خوانی می‌کردند آنها را فشرده می‌کرد و بعد از ذکر مصیبت و گریه، آنها را یکی یکی همانطور که سرش پایین بود می‌مکید! کاری که گمان نم‌یکنم کسی که تا به حال کرده باشد». به او می‌گفتم: «بابا یا بخور یا گریه کن»! هر دو که با هم نمی‌شود، ولی او نشان داد که می‌شود!
از قیصری پیشنهادش را در مورد تیتر گزارش سؤال کردیم و او با لبخندی پاسخ داد: «نزدیک شدن به خنده‌های عمل‌نکرده؛ این کتاب را بااحتیاط بخوانید»
به گزارش فارس، کتاب «خنده‌های عمل‌نکرده» نخستین اثر پژوهشی کشور در حوزه طنز دفاع مقدس با نگاهی به طنز و شوخ‌طبعی در خاطره‌های این دوران؛ توسط عبدالرضا قیصری و با حمایت بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس فارس منتشرشده است.
این کتاب حاصل پژوهش این نویسنده در پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد در رشته ادبیات پایداری دانشگاه شهید باهنر کرمان است.
انتهای پیام/
