پایگاه خبری خلیج فارس در مطلبی با عنوان طنز در موسیقی بوشهر به قلم محمد رضا درویشی نوشته است: طنز در موسیقی بوشهر در دو نوع آواز با عنوان های«نیمه» و «یزله» ظاهر می شود که در نوع خود جالب توجه است.
به گزارش شیرین طنز، به نقل از ایرنا، این پژوهشگر عرصه موسیقی نواحی کشور در ادامه مطلب خود نوشته است: با توجه به جغرافیای خاص منطقه بوشهر، بیشتر آوازهای کار، در ارتباط با دریا و کارهای مربوط به صید و لنج است. هر کاری در لنج، آوازی مخصوص به خود داشت و این آوازها را که صیادان، ملوانان و جاشوها در اصطلاح محلی«نیمه»(احتمالا تغییر یافته نغمه) می نامند در مناطق مختلف بوشهر به صورت های متفاوتی می خوانند.
مثلا در منطقه بندرگاه دو نوع«نیمه» متداول بوده است: یک نیمه نیداف(پارو) و دیگری نیمه گرگور(نوعی تله دریایی). نیمه ها به صورت سئوال و جواب میان تکخوان و گروه اجرا می شود. بافت پریودهای آوازی نیمه ها، کوتاه و از نظر محتوای موسیقی، آمیخته از موسیقی آفریقا و موسیقی عربی است.
نیمه نیداف در جنوب ایران، بدون همراهی ساز و در میان اعراب شیخ نشین با همراهی دمام خوانده می شده است. نیمه گرگور را هنگام بیرون کشیدن گرگور از آب یا به طور کلی هنگام کارهای سنگین گروهی مانند کشیدن لنگر، بار زدن، حمل چوب های سنگین در کار گلافی و … می خواندند.
اجرای این نوع آواز به صورت مبادله ای نغمه و متن ، میان تکخوان و گروه همسرایان بوده است. اشعار نیمه ها در توصیف دریا یا امامان (ع) است. با وجود این پاره هایی از اشعار بعضی نیمه ها طنز آمیز است. متن اشعار نیمه ها تلفیقی از واژهای فارسی و عربی و گاه واژهای سواحلی مانند هله – هایامله، و موسیقی آنها به صورت مهاوره و رسیتاسیون است. آوازهای نیمه، به روشنی از ویژگی موسیقی آفریقا پیروی می کنند.
درویشی در مورد آوازهای«یزله» نیز می نویسد: یزله عموما در مراسم شادی اجرا می شود. اجرای آواز به صورت مبادله ای نغمه میان تکخوان(معمولا غیر حرفه ای) و همسرایان است و پریودهای آوازی بیشتر کوتاه و تکراری هستند. اجرا کنندگان یزله هنگام اجرای آن، شپ(دست) می زنند. با گرم شدن مجلس و اوج گیری آوازها، خوانندگان به تدریج روی زانوها بلند می شوند و حرکات ویژه ای به صورت چرخش به چپ و راست انجام می دهند.
هدف از اجرای یزله، گرم کردن و جنب و جوش انداختن مجلس است. نغمه های یزله بیشتر از ویژگی های موسیقی آفریقا پیروی می کند. گاه همراه با آوازهای یزله کل می زنند. تعداد یزله ها زیاد است و بعضی از آنها در یک مجلس پشت سر هم خوانده می شوند. محتوای آوازهای یزله غالبا ظنز گون و طعنه آمیز و ریشه آوازهای احتمالا در نیمه ها(آوازهای کار) است.
این احتمال از آنجا تقویت می شود که صرف نظر از شباهت شکل و مضمون میان یزله و نیمه، بسیاری از یزله ها هنگام کارهای مربوط به صید و لنج نیز اجرا می شوند. به عبارت دیگر، بسیاری از نیمه ها در مراسم یزله، نیز اجرا می شوند. هر یزله معمولا نام خاصی دارد که بر گرفته از متن شعر آن است.
یزله را که فقط در شهر بوشهر متداول است ، غالبا جوان ها اجرا می کنند. یزله، گاه در شرایطی غیر از عروسی و ختنه سوران نیز اجرا می شود. اصولا هر زمان که به تحرک و تقویت روحیه نیاز باشد ، یزله اجرا می شود؛ زیرا موسیقی و مضامین طنز گونه و طعنه آمیز آن ، تحرک غیر قابل وصفی در مجلس ایجاد می کند.
امروزه گاهی یزله را به همراهی دمام یا تنبک اجرا می کنند. اما اینکه در قدیم هم اجرای یزله هم همراه با دمام یا تنبک بوده است جای تردید دارد. بنابراین آوازهای یزله، مشخص ترین و برجسته ترین بخش از موسیقی بوشهر هستند که حاوی طنز هستند.
