مهدی فرج‌اللهی، طنزپرداز، گفت: امروز از کاریکلماتور می‌توان استفاده‌های زیادی کرد؛ زیرا این جملات کوتاه، سریع با مخاطب ارتباط برقرار می‌کند و در ذهن او می‌ماند.
به گزارش شیرین طنز، به نقل از خبرنگار پایگاه خبری حوزه هنری، دوشنبه بیست و چهارم خرداد ۱۳۹۵، نود و هفتمین نشست از سلسله‌برنامه‌های «دگرخند» در سالن امیرحسین فردی حوزه هنری با حضور جمع زیادی از طنزپردازان و علاقه‌مندان ادبیات طنز برگزار شد.
در این نشست که با مدیریت مهدی فرج اللهی برگزار شد، علی درویش و آیدین محبوبی‌کیا به موضوع کوتاه‌نویسی در طنز و کاریکلماتور پرداختند و درباره سبک، ساخت و شکل انواع کوتاه نویسی نیز سخن به میان آمد.
فرج‌اللهی در این نشست با اشاره به اینکه کاریکلماتور در واقع کارتونی است که با کلمه‌ها نوشته می‌شود، گفت: کاریکلماتور چند ویژگی مهم دارد، ویژگی اول آن این است که کوتاه است اما تنها کوتاه بودن کافی نیست و لازم است در عین حال که از کلمات کمی برخوردار است، ایجاز هم داشته باشد، درواقع ایجاز به این معنی است که نتوان از آن چیزی را حذف کرد و تمام کلمه ها سر جای خودشان نشسته باشند.
این طنزپرداز ادامه داد: ویژگی مهم دیگری که کاریکلماتور دارد این است که در آن باید کشف وجود داشته باشد، این کشف می تواند درباره کلمه ها و زبان باشد یا می تواند شامل مفهوم و تصویر جالب و بدیعی باشد که نویسنده خلق کرده و ارائه می دهد.
فرج‌اللهی افزود: اولین بار کاریکلماتورهای پرویز شاپور در سال ۱۳۴۱ در مجله خوشه منتشر شد که رفته رفته این نوشته ها به بلوغ رسید و بعضی از آن ها جنبه لطیفه‌گونه پیدا کرد. کارهای پرویز شاپور را می توان در انواع گوناگونی دسته بندی کرد که همه آن ها کاریکلماتور هستند اما برخی لطیفه، برخی شعر، برخی داستانک و حتی بیان فلسفی هستند؛ با این حال همه آن ها کوتاهند، موجزند و کشف دارند.
وی با اشاره به اینکه منوچهر احترامی می گفت پرویز شاپور کاری کرده که از زمان خودش جلوتر بود، گفت: مجموعه ای از هشت جلد کتاب پرویز شاپور در یک کتاب به نام «قلبم را با قلبت میزان می کنم» در انتشارات مروارید به چاپ رسیده و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.
فرج اللهی همچنین با اشاره به کارکرد کاریکلماتور توضیح داد: امروز از این تکنیک می توان استفاده‌های زیادی کرد. به عنوان مثال در ارسال پیام های مهم شهری و اخلاقی به مخاطب می توان از کاریکلماتور استفاده کرد؛ زیرا این جملات کوتاه سریع با مخاطب ارتباط برقرار می کند و در ذهن او می‌ماند.
این نویسنده طنز همچنین گفت: یکی از مهم ترین نکاتی که در آثار شاپور دیده می شود این است که تنها با کلمات بازی نمی کند بلکه از ایهام و کنایه هم در آثارش بهره می گیرد و اگر کسی بخواهد تنها به استفاده از بازی با کلمات در کاریکلماتورنویسی بسنده کند و دچار افراط شود، اثرش در طولانی مدت به دل مخاطب نمی‌نشیند.
گفتنی است در ادامه این برنامه، فیلم کوتاه دیده نشده‌ای از زنده یاد عمران صلاحی درباره کاریکلماتور به نمایش گذاشته شد و در ادامه چند نفر از طنزنویسان به قرائت کاریکلماتورهایشان پرداختند.
علیرضا درویش با اشاره به اینکه نام کاریکلماتور با پرویز شاپور گره خورده و نمی توان نام او را نیاورد، گفت: کاریکلماتور در دوره مرحوم شاپور سابقه خاصی نداشته بنابراین نباید از کنار این متفاوت بودن، بی تفاوت بگذریم. حالا هم در زندگی ماشینی امروز، زمان در تعجیل است؛ بنابراین کاریکلماتور جایگاه مهمی دارد. در شرایطی که همه عجله دارند و دنبال کارهای مختلفی هستند، کوتاه نویسی و ایجاز نقش مهمی پیدا می‌کند.
این طنزپرداز با اشاره به اینکه کاریکلماتور تنها بیان طنزآمیز یک موضوع نیست، اظهار کرد: این کار باعث می‌شود در شرایطی که بسیاری از کلمات و جملات در اثر زیاد شنیده شدن تکراری شده و شاید کارایی‌شان را از دست داده باشند، متفاوت به نظر بیایند و تاثیرگذار باشند. کاریکلماتور با هویت و شخصیت جدیدی که به کلمه‌ها می‌بخشد، می تواند بار معنایی جدیدی به آن ها بدهد و در ذهنیت مخاطب تحول ایجاد کند.
درویش همچنین افزود: کاریکلماتور مانند یک نقاشی است، می تواند ذهن را قلقلک دهد و با اینکه به نظر می‌رسد زود تمام می شود، اما با تمام شدنش تازه در ذهن مخاطب شروع شده و او را به فکر وامی دارد. در این جملات، پیام غالبا باید وجود داشته باشد ولی پند نه، این پیام به صورت آشکاری در متن پنهان است، درواقع کاریکلماتور لباس آستین کوتاهی است که بر تن مطلبی می شود و در عین حال که پوشیده است، مخاطب می تواند به ماهیت آن پی ببرد و مفهوم آن را درک کند.
این نویسنده تاکید کرد: کاریکلماتور، پاس فکری به مخاطب است؛ نوعی پاس گل که مخاطب با خلاقیت و ذهنیتی که دارد آن را تبدیل به گل کند و به هدف برسد. در این جملات کوتاه، از آنجا که کلمات زیادی در اختیار نویسنده نیست، باید سعی کند آن را به غنی‌ترین شکل ممکن به مخاطب عرضه کند و از هر تکنیکی از جمله بازی با حروف، کنایه و … بهره بگیرد.
آیدین محبوبی‌کیا نیز در این برنامه، با اشاره به شخصیت دایی خود یعنی پرویز شاپور، گفت: من در عرصه جواهرسازی و زیورآلات فعالیت می کنم و تصمیم گرفتم بخشی از فعالیتم را به ساخت جواهرات و زیورهایی با طراحی های کاریکاتوری و کارتونی پرویز شاپور اختصاص دهم. دوست داشتم علاوه بر کاریکلماتور، جنبه فعالیت دایی‌ام در زمینه کاریکاتور و کارتون هم نشان داده شود. بنابراین نمایشگاهی از این آثار برگزار شد که مورد استقبال هم قرار گرفت.
محبوبی‌کیا همچنین افزود: مدتی قبل در مستندی مطرح شد که پرویز شاپور شخصیت خشنی داشته، پسرش را از مادرش جدا کرده و … اما من از کودکی اصلا به خاطر نمی‌آورم که نسبت به هیچ‌کدام از ما خشونتی داشته باشد؛ من با این که کودک بودم و شیطنت می کردم اما از دایی پرویز هیچ‌وقت خشونت ندیدم.
این هنرمند تاکید کرد: این ایجاز و طنزپردازی، در شخصیت و گفتار و کردار پرویز شاپور هم وجود داشت و همان‌طور که خودش اشاره کرده، بخشی از این ایجاز را از مادربزرگم تاثیر گرفته؛ زیرا او هم با مختصرترین جملات، مفهومی که در نظر داشت را بیان می کرد.
